Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması nedeniyle 2020’den bu yana yürürlükte olan CAATSA yaptırımları, Ankara-Washington hattındaki en sert gerilim başlıklarından biri olmayı sürdürüyor. Peki, ABD'nin uyguladığı CAATSA yaptırımları nedir?
CAATSA yaptırımları nedir?
CAATSA yaptırımları, ABD’nin 2017’de yürürlüğe giren “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası”nın (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act – CAATSA) uygulanmasına dayanıyor. Bu yasa, ABD’nin ulusal güvenliğine tehdit olarak gördüğü Rusya, İran ve Kuzey Kore’ye karşı ekonomik ve diplomatik baskı aracı olarak tasarlandı.
Yasanın kapsamı
CAATSA’nın en kritik maddelerinden biri 231. maddedir. Bu maddeye göre: Rusya’nın savunma ve istihbarat sektörleriyle “önemli düzeyde” iş yapan kişi, kurum ya da ülkelere yaptırım uygulanması öngörülür. Dolayısıyla Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi alımı, bu maddeyi ihlal ettiği gerekçesiyle yaptırım kapsamına alındı.
Türkiye’ye uygulanan yaptırımlar
ABD, Aralık 2020’de Türkiye’ye karşı CAATSA yaptırımlarını resmen yürürlüğe koydu. Alınan kararlar şunları içeriyordu:
- Türkiye’nin F-35 savaş uçağı programından çıkarılması,
- Savunma Sanayii Başkanlığı’na (SSB) ve bazı üst düzey yetkililere finansal ve teknolojik kısıtlamalar,
- İleri teknoloji transferlerinin sınırlandırılması.
Uluslararası etkisi
CAATSA yalnızca Türkiye’yi değil, ABD’nin çıkarlarıyla çatışan diğer aktörleri de hedef alıyor. Örneğin, Çin de 2018’de Rusya’dan savaş uçakları ve füze sistemleri aldığı için aynı yasa kapsamında yaptırıma tabi tutulmuştu.
Güncel tartışma
Bugün hâlâ yürürlükte olan CAATSA yaptırımları, Türkiye-ABD ilişkilerinde en kritik sorun başlıklarından biri olmaya devam ediyor. Beyaz Saray’daki görüşmede ABD Başkanı Trump’ın, “Görüşme iyi geçerse hemen kaldırabiliriz” açıklaması, Washington’un bu yaptırımları bir tür jeopolitik pazarlık aracı olarak kullandığını da ortaya koyuyor.
