Tarihe ilgisi olan vatandaşlar Basmacı Hareketini araştırmaya başladı.İşte Basmacı Hareketi ile ilgili detaylar...
Basmacı Hareketi nedir?
Basmacı Hareketi, 18. yüzyılda Orta Asya'da, Rus İmparatorluğu'na karşı gerçekleşen bir halk ayaklanmasıdır. Hareketin amacı, Rus egemenliğine karşı bağımsızlık kazanmak ve İslami değerleri korumaktı.Basmacı Hareketi, 1917'den 1934'e kadar Orta Asya'da sürdürülen bir ayaklanma hareketiydi ve Sovyet yönetimine karşı başlatıldı. Hareket, Özbeklerin yanı sıra diğer Orta Asya halklarını da içeren geniş bir direniş hareketiydi.
Basmacı Hareketi'nin lideri kim?
Basmacı Hareketi'nin liderliğini, 1773 yılında Hoca Muhammed Ali Yesevi'nin soyundan gelen İsmail Bey yaptı. İsmail Bey, hareketi organize ederek, Ruslara karşı başarılı bir mücadele verdi.
Basmacı Hareketi'nin Nedenleri
Basmacı Hareketi'nin nedenleri şunlardır:
- Rus İmparatorluğu'nun Orta Asya'da genişlemesi ve yerli halka baskı yapması
- İslam dinine yönelik baskılar
- Aşiretlerin topraklarının elinden alınması
- Basmacı Hareketi'nin Sonuçları
Basmacı Hareketi, Rus İmparatorluğu'na karşı önemli bir direniş göstermiştir. Hareket, Rusların Orta Asya'da ilerlemesini yavaşlatmış ve yerli halkın bağımsızlık mücadelesine ilham vermiştir.
Basmacı Hareketi Kısa Tarihi
Çarlık döneminde Türkistan, Başkurdistan ve Kırım gibi bölgelerde Rus kolonizatörlere karşı saldırılar ve soygunlar düzenleyen, ancak yerel halka zarar vermekten kaçınan çeteler yaygındı. 1917'deki Sovyet Devrimi sonrasında, Ruslara karşı siyasi amaçlı ayaklanmalar da başladı ve Ruslar tarafından bu ayaklanmalara "Basmacı" adı verildi.
1917 Sovyet Devrimi sonrasında, Bolşevikler 1918'de Hokand'ı ele geçirip Hokand Millî Hükümeti'ne son verince, Fergana Vadisi'nde Ergaş Bey liderliğinde bir ayaklanma başladı. Bu ayaklanma, bağımsızlık yanlısı Basmacı Milli Direnişçileri'nin örgütlenmesine yol açtı ve kısa sürede büyük bir isyan hareketine dönüştü, tüm Türkistan'a yayıldı.
Korbaşı Şir Muhammed Bek, 3 Mayıs 1920'de Muvakkat-Müstakil Türkistan Hükûmeti'ni ilan ederek Fergana'da idari bir yapı kurdu. Ancak, 16 Ağustos 1920'de Fergana'da askeri bir diktatörlük ilan edildi ve askeri kaynaklar kısıtlıydı, bu da hükümetin ömrünü kısalttı. Şir Muhammed Bek, Eylül 1922'de Gerbaba'nın işgal edilmesiyle Afganistan'a kaçmak zorunda kaldı.
Basmacılar 1921'de Buhara'da da örgütlendi. Özbeklerin Lakay aşiretinin liderlerinden İbrahim Bey gibi Buhara Emiri'ne bağlı tutucu Basmacılar, yenilik yanlısı Cedidcileri düşman olarak görüyorlardı. Ekim 1921'de Enver Paşa, Hacı Sami ve diğer arkadaşları, Türkistan'ı Sovyetlere karşı ayaklandırmak için Buhara'ya gittiler. Ancak İbrahim Bey, Enver Paşa'yı tutsak etti. Enver Paşa daha sonra Basmacıları ikna etmeyi başardı ve Devletmend'in desteğiyle örgütlediği Basmacılarla küçük başarılar elde etti. Ancak Ağustos 1922'de Belcivan'a çekilmek zorunda kaldı ve burada Kızıl Ordu ile çatışmada öldürüldü.
Enver Paşa'nın ölümünden sonra, Hacı Sami'nin liderliğinde Basmacılar yeniden örgütlenmeye başladılar. İbrahim Bey'i de yardıma zorlayan Hacı Sami, sayı ve donanım bakımından üstün Kızıl Ordu birliklerine karşı Haziran 1923'e kadar savaştıktan sonra Türkiye'den gelen arkadaşlarının hepsini kaybetti ve Afganistan'a kaçtı. Kızıl Ordu, Türkmenistan'ı ele geçirdiğinde, yakaladığı Basmacı liderlerini idam etti. Hive Hanı Cüneyd Bey, 1924'te Hive'yi yeniden ele geçirdi ve 1927'ye kadar mücadeleye devam etti. Ancak, 1934 yılına kadar süren hareket, Ruslar tarafından sona erdirildi.
Basmacı Ayaklanması, Türkistan ulusal dernekleri, partileri, Başkurdistan, Buhara ve Hive hükümetleri üyeleri, Kırgız ve Kazak aydınları, Türkiye'den gelen subaylar, Paştunlar ve Uygurların desteğiyle sürdürüldü. 16. yüzyıldan sonra Türkistan ve Orta Asya'da böylesine farklı grupların desteğini kapsayan ve bu denli uzun süren başka bir halk hareketi gerçekleşmemişti.
