Bilgiye ulaşmak her zamankinden kolay, ancak doğru bilgiye ulaşmak ve onu anlamlandırmak giderek karmaşıklaşıyor. İşte tam bu noktada gündeme gelen bilgi okuryazarlığı, eğitimcilerin yeni öncelikleri arasında ilk sıralarda yerini alıyor.
Bilgi Okuryazarlığı nedir?
Bilgi okuryazarlığı, bireyin bilgiye ihtiyaç duyduğu anda bu ihtiyacı fark edebilmesi, doğru bilgi kaynaklarına erişebilmesi, ulaştığı bilgiyi sorgulayıp değerlendirebilmesi ve bu bilgiyi etik çerçevede kullanarak etkili iletişim kurabilmesidir. Yalnızca bilgiyi edinmek değil; onu anlamlandırmak, yorumlamak ve yeniden üretmek de bilgi okuryazarlığının kapsamına girer. Bu beceri, bilgi çağının bireyleri için temel bir yaşam yetkinliği halini almıştır.
Bilgi Okuryazarlığı becerileri
1. Bilgi İhtiyacını Tanıma: Bir bireyin ilk adımı, neye ihtiyaç duyduğunu belirlemesidir. Hangi sorunu çözmek istiyor? Hangi konuyu öğrenmeye çalışıyor? Bilgi okuryazarlığı bu farkındalıkla başlar. Birey, bilgi arayışına neden başladığını ve bu bilginin hangi amaca hizmet edeceğini netleştirmelidir.
2. Uygun Bilgi Kaynaklarına Erişme: İkinci aşamada kişi, güvenilir ve doğru bilgi kaynaklarını tanımalı ve bu kaynaklara nasıl ulaşacağını bilmelidir. Basılı yayınlar, akademik veritabanları, dijital medya araçları ve uzman görüşleri bu kaynaklar arasında yer alabilir. Bilgiye erişim yalnızca teknik bir yetkinlik değil, aynı zamanda bilinçli bir seçim sürecidir.
3. Bilgiyi Sorgulama ve Değerlendirme: Her bilgi kıymetli değildir. Bu nedenle elde edilen bilgilerin geçerliliği, güvenirliği, güncelliği ve tarafsızlığı mutlaka sorgulanmalıdır. Eleştirel düşünme burada devreye girer. Kaynağın kim tarafından oluşturulduğu, amacı ve kullanılan veriler dikkatlice analiz edilmelidir.
4. Bilgiyi Etkin Kullanma: Edinilen bilgi, yalnızca depolanmak için değil; yorumlanarak, bir probleme çözüm üreterek veya yeni bilgiye dönüştürülerek kullanılmalıdır. Bilgi okuryazarı birey, bilgiyi ihtiyacına göre organize eder, sunar ve gerekirse paylaşır.
5. Bilgiyi Paylaşma ve İletişim Kurma: Bilgiyi kullanmak kadar, etkili biçimde aktarmak da önemlidir. Bilgi okuryazarı, iletişim becerilerini kullanarak doğru kitleye, doğru zamanda ve uygun araçlarla bilgi sunabilmelidir. Bu süreçte etik ilkeler, telif hakları ve kaynak gösterme kuralları gözetilmelidir.
6. Etik ve Yasal Sorumluluk Bilinci: Bilgiyi kullanırken telif hakkı ihlali yapmamak, kaynağı belirtmek, gizliliğe saygı duymak ve bilginin toplum üzerindeki etkisini gözetmek, bilgi okuryazarlığının ayrılmaz bir parçasıdır. Bu beceri aynı zamanda dijital vatandaşlıkla da doğrudan ilişkilidir.
7. Yaşam Boyu Öğrenme Alışkanlığı: Bilgi okuryazarlığı durağan bir beceri değil, sürekli gelişen ve güncellenen bir öğrenme alışkanlığıdır. Teknolojinin ve bilgi kaynaklarının hızla değiştiği günümüzde, bireyin sürekli yeni bilgiye ulaşma yollarını öğrenmeye açık olması gerekir. Bu yönüyle bilgi okuryazarlığı, yaşam boyu öğrenmenin temel taşıdır
