Diyarbakır coğrafyası, sadece tarihi ve kültürel zenginlikleriyle değil, aynı zamanda yer altı kaynaklarıyla da dikkat çekiyor. Son dönemlerde artan maden arayışları, Diyarbakır'da hangi maden çıkarılır? ve Diyarbakır'da maden var mı? sorularını gündeme getirdi. Ancak, bu arayışlar sadece bir ekonomik fırsat mı, yoksa bölgenin doğal dengesini tehdit eden bir risk mi? İşte, bu soruların cevapları ve Diyarbakır'daki maden potansiyelinin sırları haberimizde yer almaktadır...
Diyarbakır'da hangi maden çıkarılır?
Diyarbakır, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir ilimizdir. Yüzey şekilleri oldukça sadedir ve çevresi yüksekliklerle kuşatılmıştır. Ortası çukur bir havza durumundadır ve bu çukur alanın eksenini batı-doğu doğrultulu geniş Dicle Vadisi oluşturur. Kuzeyden Güneydoğu Toroslar yayı ile kuşatılan Diyarbakır, Doğu Anadolu Bölgesi'yle Güneydoğu Anadolu'yu birbirinden ayırır. Diyarbakır havzasının güneybatısında ise Karacadağ kütlesi yükselir, bu dağlar eski bir volkanik dağ olan bazaltik bileşimli lavların yığılmasıyla oluşmuştur.
Genel Müdürlüğümüzün il ve yakın çevresinde yaptığı çalışmalar sonucunda endüstriyel hammadde ve metalik maden yatakları ortaya çıkarılmıştır. Bu yataklar arasında bakır, kurşun, çinko, demir, manganez, barit, çimento hammaddeleri, fosfat, mika ve tuğla-kiremit gibi madenler bulunmaktadır. Özellikle Dicle ilçesinde Kurşunlu mevkiinde %19.5 Pb içeriğine sahip yatakta 24.575 ton görünür+muhtemel, 19.925 ton mümkün rezerv tespit edilmiştir. Ayrıca ilçede eskiden işletilmiş bir adet %10-45 Cr2O3 içeriğine sahip krom zuhuru ile %80-94 arasında değişen BaSO4 içerik ve 2850 ton görünür rezerve sahip barit oluşumları da gözlenmektedir.
Kulp ilçesindeki demir cevherleşmeleri küçük boyutlu zuhurlardır. Ergani ilçesi ise çimento hammaddeleri ve manganez cevherleşmesi bakımından önemlidir. İlçede çimento hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli yaklaşık 463 milyon ton kireçtaşı ve 58 milyon ton kil rezervi ile %39.49 Mn içerikli 19.000 ton görünür+muhtemel manganez cevherleşmeleri mevcuttur. Çermik ilçesinde plaka boyutları 1 ile 5 cm arasında değişen mika oluşumları yer almaktadır. Ayrıca, %8-15 P2O5 içerikli fosfat oluşumlarına Çınar ilçesinde, Merkez ve Lice ilçelerinde de orta-iyi kaliteli tuğla-kiremit hammaddelerine rastlanmaktadır. İl, mermer potansiyeli bakımından ülkemizin önemli illerinden biridir.
Söz konusu yer altı kaynakları dışında, Genel Müdürlüğümüz tarafından ilde MTA projesi ve ücretli iş olarak, ilk sondaj çalışması Çermik Jeotermal Alanı'nda 1984 yılında olmak üzere toplam 3 adet sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarla toplam 620 m derinliğe ulaşılmış ve ortalama 51ºC sıcaklığa sahip toplam 65 lt/sn debili jeotermal akışkan görünür hale getirilmiştir. Sadece 1 kuyudan üretim yapılmakta ve sıcak sudan kaplıca amaçlı yararlanılmaktadır. Kuyular dar alanda açıldığından birbirini etkilemektedir. Ayrıca, Silvan-Hazro sahasında da 5190 Kcal/kg alt ısıl değerine sahip 1.800.000 ton mümkün linyit rezervi tespit edilmiştir.
Diyarbakır'da maden var mı?
Diyarbakır ili, çeşitli madenler için zengin bir potansiyele sahiptir. İşte Diyarbakır'daki bazı maden sahaları ve özellikleri:
BAKIR-KURŞUN-ÇİNKO (Cu-Pb-Zn): Dicle-Kurşunlu (Piricman) Sahası
Tenör: %19.5 Pb (88 gr/ton Ag değeri bilinmektedir)
Rezerv: 24.575 ton görünür+muhtemel, 19.925 mümkün rezerv
BARİT (Ba): Dicle-Viskül Köyü, Biricik Köyü ve Keferbere Köyü Sahaları
Tenör: %80-94 BaSO4
Rezerv: 2850 ton görünür rezerv, yataklar sondaj çamuru katkı maddesi olarak işletilmiştir
ÇİMENTO HAMMADDELERİ (Çmh): Ergani Sahası
Rezerv: 462.647.937 ton kireçtaşı, 58.871.214 ton kil rezervi
DEMİR (Fe): Kulp-Sekan Tepe Zuhuru
Tenör: %33.16 Fe
Rezerv: 86.000 ton toplam rezerv
FOSFAT (P): Çınar-Ballıbaba, Bilmece Sahası
Tenör: %8-15 P2O5
Rezerv: 650.000 ton görünür+muhtemel rezerv
MANGANEZ (Mn): Ergani-Gömeyik Sahası
Tenör: %39.49 Mn
Rezerv: 19.000 ton görünür+muhtemel rezerv
MİKA (Mic): Çermik-Midye Köyü Oyukbağ Tepe Zuhuru
Kalite: Plaka boyutları 1-5 cm
Rezerv: Rezerv çalışmaları yapılmamıştır, özel sektör tarafından mika çıkarılmıştır
TUĞLA-KİREMİT (TğKi): Merkez ve Lice Ilçeleri ile Sincangömü-Varisinbağı-Zengo, Angülgömü ve Patrik Köyleri Sahaları
Kalite: Orta ve iyi kalite
Rezerv: 3.000.000 ton jeolojik rezerv
