Yüksek enflasyon ortamında şirket bilançolarına yön veren “enflasyon muhasebesi” uygulaması üç yıl süreyle durduruldu. Peki, Enflasyon muhasebesi uygulaması ne? Enflasyon muhasebesi kalktı mı?
Enflasyon muhasebesi uygulaması ne?
Enflasyon muhasebesi, yüksek enflasyon dönemlerinde mali tabloların gerçeğe uygun şekilde sunulmasını sağlayan bir muhasebe uygulamasıdır. Bu sistem, işletmelerin parasal olmayan varlıklarını enflasyon etkisinden arındırarak finansal tabloların daha doğru bilgi vermesini amaçlar. Türkiye’de Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi kapsamında düzenlenmiş olan bu uygulama, özellikle ekonomik dalgalanmaların yoğun olduğu dönemlerde büyük önem taşır.
Normal şartlarda mali tablolarda yer alan kalemler, nominal değerleriyle kayıt altına alınır. Ancak yüksek enflasyon, bu değerlerin reel alım gücünü bozar. Örneğin 5 yıl önce alınmış bir bina, hala aynı fiyattan bilançoda yer alıyorsa, bu mali tablo işletmenin gerçek mali yapısını yansıtmaz. Enflasyon muhasebesiyle, bu tür varlıklar ilgili dönemin fiyat endeksine göre güncellenerek gerçek değerlere daha yakın hale getirilir.
Uygulama kapsamında, parasal olmayan varlık ve yükümlülükler – yani sabit kıymetler, sermaye, stoklar gibi unsurlar – yeniden değerlemeye tabi tutulur. Bu düzeltmeler için genellikle Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) gibi resmi endeksler esas alınır. Böylece işletmenin o dönemki gerçek mali durumu daha şeffaf şekilde ortaya konur.
Enflasyon Muhasebesi kaldırıldı mı?
Enflasyon muhasebesi tamamen kaldırılmadı; geçici olarak ertelendi. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen düzenlemeye göre, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi kapsamındaki enflasyon düzeltmesi uygulaması, şartlar oluşsa dahi 2025, 2026 ve 2027 hesap dönemlerinde yapılmayacak. Bu erteleme hem yıllık mali tabloları hem de geçici vergi dönemlerini kapsıyor. Cumhurbaşkanına bu süreyi 3 yıl daha uzatma yetkisi verildi. Dolayısıyla uygulama 2030’a kadar devre dışı kalabilir.
Yasal dayanak ve kapsam
Erteleme kararı, Türk Ceza Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kapsamında TBMM’de kabul edildi. Düzenleme, enflasyon düzeltmesinin uygulanmasını belirleyen Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesindeki hükmü geçici olarak devre dışı bırakıyor. Böylece, enflasyon muhasebesine ilişkin teknik şartlar oluşsa bile mükellefler bu yükümlülükten muaf tutulacak.
İş dünyası neden erteleme talep etti?
Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler) ile mali müşavirler, uygulamanın karmaşıklığı nedeniyle erteleme çağrısında bulunuyordu. Enflasyon düzeltmesi, muhasebe kayıtlarında ciddi teknik bilgi gerektiriyor ve yanlış uygulamalar ağır vergi cezaları doğurabiliyordu. Ayrıca, düzeltme işlemleri iş yükünü artırıyor, ilave maliyet yaratıyordu. Bu talepler doğrultusunda TBMM, işletmelerin yükünü hafifletmek ve uygulamada doğabilecek riskleri önlemek amacıyla geçici bir durdurma kararı aldı.
Geçici vergi dönemleri de erteleme kapsamında
Düzenleme yalnızca yıl sonu mali tabloları için değil, aynı zamanda geçici vergi dönemlerini de içeriyor. Bu sayede yıl içinde 4 kez yapılan geçici enflasyon düzeltmeleri de uygulanmayacak. Bu durum, muhasebe süreçlerinde hem iş gücünü azaltacak hem de beyan hataları riskini en aza indirecek.
Kapsama giren ve girmeyen kuruluşlar
Düzenleme kamu ve özel sektörde faaliyet gösteren tüm mükellefleri etkiliyor. Ancak daha önceki enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar-zarar farkını kazanca dahil etmeyen bazı kurumlar için 2025-2027 döneminde düzeltme yapılmayacak. Bu kuruluşlar arasında:
- Bankalar
- Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri
- Ödeme ve elektronik para kuruluşları
- Sermaye piyasası kurumları
- Sigorta ve reasürans şirketleri
- Emeklilik şirketleri
- Varlık yönetim şirketleri
- Kamu iktisadi teşebbüsleri yer alıyor.
Amortismana tabi kıymetlerde değerleme devam edecek
Enflasyon düzeltmesi ertelenmiş olsa da, mükelleflerin amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerleme hakkı devam ediyor. Bu, düzeltme uygulanmadığı yıllarda bile işletmelerin varlıklarını yeniden değerleyerek amortismanlarını güncel tutar üzerinden ayırmalarına olanak tanıyor. Ayrıca bu değerleme için vergi ödeme zorunluluğu bulunmuyor. Bu da mükellefler açısından finansal planlama açısından avantaj yaratıyor.
Neden bu karar alındı?
TBMM, 2023 ve 2024 yıllarında enflasyon düzeltmesi uygulanarak işletmelerin mali tablolarının enflasyon etkisinden arındırıldığını belirtiyor. Bu iki yılın ardından sistemin geçici olarak askıya alınması, bir nevi dengeleme süreci olarak görülüyor. Amaç, uygulama sonuçlarını görmek, değerlendirmek ve olası kalıcı düzenlemelere daha sağlıklı bir zemin hazırlamak.
