Göbek atarak kayıp eşya bulma geleneği, yıllardır Anadolu’nun farklı köşelerinde yaşatılıyor. Bu inanışın merkezinde ise halk arasında “Gömleği keten dede” olarak bilinen Ethem Dede yer alıyor. Peki, Ethem Dede kimdir? Ethem Dede olayı nedir?
Ethem Dede Kimdir?
Ethem Dede, Türk halk inanışlarında yer alan, özellikle kayıp eşyaların bulunmasıyla ilişkilendirilen efsanevi bir halk evliyasıdır. Gerçek isminin İbrahim Ethem ya da bazı kaynaklara göre Göbekçi İzzet Baba olduğu söylenir. Bursa ve çevresinde türbesi bulunduğuna inanılır ve halk arasında “Gömleği keten dede” olarak da anılır.
Tarihî bir kişilikten çok, halkın inanç dünyasında yer edinmiş mistik bir figürdür. Anlatılara göre, kaybolan bir eşya ya da aranan bir şey için Ethem Dede’ye niyet edilir; ardından adak adanır. Bu adağın en bilinen biçimi: **"göbek atma"**dır.
Ethem Dede Olayı Nedir?
Halk arasında "Ethem Dede olayı" denildiğinde, aslında bir kayıp eşya ritüeli kastedilir. Bu ritüel, kuşaklar boyu sözlü kültürle aktarılmış bir gelenektir. Uygulama şu şekildedir:
Kayıp bir şey bulunduğunda veya bulunması dilendiğinde kapı arkasına geçilir.
Ardından şu formül söylenir:
“Ethem Dede, gömleği keten dede, aradığımı bulursam kırk göbek atam dede.”
Eşya bulunduğunda ise verilen söz tutulur, göbek atılarak adak yerine getirilir.
Bu uygulama, yalnızca kayıp eşya bulmakla sınırlı değildir. Bazı bölgelerde çocuk sahibi olmak isteyen kadınlar da Ethem Dede’ye niyet edip göbek atar; kimi zaman sağlık sorunlarının şifa bulması için de bu ritüel uygulanır.
Halk Kültüründeki Yeri
Ethem Dede figürü, Anadolu halk inançlarında hem eğlenceli hem mistik bir yere sahiptir. Ritüelin içinde eğlence, adanmışlık ve geleneksel bir inanç iç içe geçmiştir. Göbek atmak burada sadece fiziksel bir hareket değil, aynı zamanda bir sözün tutulması, bir niyetin yerine gelmesi anlamına gelir.
