Filistin mücadelesinin en çarpıcı görsel dili: Yamalarıyla yoksulluğu, sırtıyla protestoyu, yaşıyla zamansızlığı simgeleyen Hanzala karakterinin ardındaki çizer kimdi? Ve neden bu çocuk figürü asla büyümedi?
Hanzala'nın Çizeri Kimdir?
Filistin’in simgesi haline gelen çizgi karakter Hanzala’nın yaratıcısı, Filistinli karikatürist Naci el-Ali’dir. Sanatıyla direnişi temsil eden Ali, eserlerinde Filistin davasına ve bölgedeki adaletsizliklere dikkat çekti.
Nekbe’nin Tanığı Bir Sanatçı
1936 yılında, Filistin’in Eş-Şecera köyünde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Naci el-Ali, 1948’de İsrail’in kurulmasıyla başlayan ve Filistinlilerin “Nekbe” (Büyük Felaket) olarak adlandırdığı sürgün sürecinde, yaklaşık 1 milyon Filistinliyle birlikte vatanından zorla çıkarıldı. Henüz 12 yaşındayken ailesiyle Lübnan’daki Ayn el-Hulve mülteci kampında yaşam mücadelesi verdi.
Karikatüre Hapishanede Başladı
Siyasi çizgisi nedeniyle defalarca tutuklanan Naci el-Ali, karikatür çizmeye ilk olarak hapishanede başladı. Gerek İsrail işgal güçleri, gerekse Lübnan ordusu tarafından tutuklandığında, duvarları çizimleriyle donattı. 1963 yılında babasının Kuveyt’teki Et-Talia dergisinden iş teklifi almasıyla bu ülkeye taşındı ve burada daha yoğun şekilde Filistin ve Orta Doğu’ya dair politik karikatürler üretmeye başladı.
Karikatürlerinde Direnişi ve Eleştiriyi Buluşturdu
Mesleki yaşamını Lübnan, Kuveyt ve Londra arasında sürdüren Ali, karikatürlerinde yalnızca işgal politikalarını değil, Arap liderlerini ve bölgedeki çelişkileri de hicvetti. Çalışmaları, mizahın ötesinde, derin bir politik eleştiri içeriyordu.
Hanzala: Yüzünü Dönmeyen Çocuk
Naci el-Ali’nin 1969 yılında hayata geçirdiği Hanzala karakteri, yırtık elbiseli, çıplak ayaklı ve hep sırtı dönük bir Filistinli çocuk olarak çizildi. Ali, Hanzala’yı “özgürlüğe kavuşana dek büyümeyecek” bir figür olarak tanımladı. Hanzala, Filistin’in işgaline karşı vicdani bir tanık olarak her karikatürde yer aldı.
"Hanzala, Babamın Vicdanıydı"
Ali’nin oğlu Halid, bir röportajında Hanzala karakterine dair şu ifadeleri kullandı:
“Hanzala hiç büyümeyen bir çocuktu. Zaman onun için Filistin’den ayrıldığı anda durdu. Babam, Hanzala'nın yalnızca Filistin’e döndüğünde büyüyeceğini söylerdi. O, babamın vicdanını temsil ediyordu. Doğru bildiğinden şaşmayan, yalan söylemeyen, hep Filistin’e yönelen bir pusula gibiydi.”
Yalnızca İşgali Değil, Kendi Tarafını da Eleştirdi
Naci el-Ali, yalnızca İsrail'in saldırgan politikalarına değil, Filistinli gruplar ve Arap liderlerin de tutumlarına eleştirel yaklaşmaktan çekinmedi. Oğlu Halid’e göre, Ali adaletsizlik nerede yaşanırsa yaşansın karşı durdu. Bu tavrı, onu sadece Filistin’in değil, tüm mazlum halkların sesi haline getirdi.
Sadakatle Bağlı Olduğu Davası Uğruna Hayatını Kaybetti
Ali'nin fikirlerinden taviz vermemesi ve her koşulda çizimlerini sürdürmesi, suikasta uğramasıyla sonuçlandı. 22 Temmuz 1987'de Londra’da çalıştığı gazetenin ofisine giderken uğradığı silahlı saldırıda ağır yaralanan usta karikatürist, 29 Ağustos 1987’de hayatını kaybetti. Suikastın failleri ise aradan geçen yıllara rağmen hala ortaya çıkarılamadı.
“Filistin Güçle Gitti, Güçle Geri Alınır”
Ali, çizimlerinde Filistin’e dair duruşunu net şekilde yansıttı. Oğlu Halid’in aktardığına göre, babası sözde barış süreçlerine hiçbir zaman güvenmedi. Karikatürlerinden birinde kullandığı, “Güç yoluyla elden giden şey ancak güçle geri alınır” sözü, Filistin konusundaki tavrının en açık ifadesi olarak hafızalara kazındı.
