Güneş’in yüzeyinde oluşan olağanüstü enerji boşalımları, yerkürede teknolojik aksamalar ve doğal fenomenlerle kendini göstermeye hazırlanıyor.
Güneş’teki Patlamalar Jeomanyetik fırtına tehlikesini gündeme getirdi
Güneş'te son günlerde art arda meydana gelen şiddetli patlamalar, bilim dünyasını ve uzay hava durumu uzmanlarını alarma geçirdi. Özellikle AR4274 olarak adlandırılan aktif bölgede yaşanan bu olağanüstü aktivite, Dünya'nın manyetik alanına doğru ilerleyen yüklü plazma kütlelerinin ortaya çıkmasına neden oldu. Bu gelişme, teknolojik altyapılar ve doğa gözlemleri açısından önemli sonuçlar doğurabilir.
AR4274 kaynaklı patlamalar Dünya’yı hedef alıyor
9 Kasım sabahı TSİ 09.30’da zirve yapan X1.7 şiddetindeki patlama ile başlayan süreç, ertesi gün yine aynı bölgeden yükselen X1.2 düzeyindeki bir başka patlamayla devam etti. Bu patlamaların ardından uzaya yayılan yüklü parçacıklar, Dünya’ya doğru ilerleyen koronal kütle atımları (CME) oluşturdu. Bilim insanları, 7 Kasım’da gerçekleşen daha önceki bir CME’nin de 10 Kasım’da Dünya’yı kısmen etkileyebileceğini bildiriyor. Şu an itibarıyla en az iki CME’nin gezegenimize yöneldiği netleşmiş durumda.
Jeomanyetik fırtına uyarısı ve olası etkiler
Bu gelişmelerin ardından ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), 10 Kasım için G1 (hafif), 11-12 Kasım tarihleri için ise G2 (orta şiddette) jeomanyetik fırtına uyarısı yayımladı. Bu tür fırtınalar, yörüngedeki uydular ve GPS sistemleri başta olmak üzere çeşitli iletişim altyapılarında geçici kesintilere neden olabilir. Radyo frekanslarında bozulmalar, internet bağlantısında zayıflamalar ve elektrik şebekelerinde ani dengesizlikler yaşanması olası senaryolar arasında yer alıyor. Bu etkiler özellikle havacılık, denizcilik ve askeri haberleşme gibi hassas sektörlerde kısa süreli sorunlara yol açabilir.
Kuzey ışıkları Türkiye’ye kadar inebilir
Güneş’ten gelen yüksek enerjili plazma akımlarının atmosferle etkileşime girmesiyle oluşan kuzey ışıkları (aurora borealis), normal şartlarda kutup bölgelerinde görülür. Ancak jeomanyetik fırtına şiddetli olduğunda bu görsel şölen daha güney enlemlere kadar ulaşabiliyor. Uzmanlar, bu hafta içinde Trakya ve Karadeniz gibi kuzey bölgelerde, özellikle ışık kirliliğinden uzak alanlarda bu nadir doğa olayının gözlemlenebileceğini belirtiyor. Gökyüzü tutkunları için bu, eşine az rastlanır bir fırsat olabilir.
X sınıfı güneş patlamaları ne anlama geliyor?
Güneş patlamaları, Güneş’in manyetik alanında biriken enerjinin ani boşalmasıyla ortaya çıkan şiddetli enerji fışkırmalarıdır. Bu patlamalar X, M ve C olmak üzere üç ana sınıfta değerlendirilir. X sınıfı, en güçlü olanıdır ve bu sınıfa giren patlamalar genellikle Dünya’daki teknolojik sistemler üzerinde doğrudan etki yaratabilecek büyüklüktedir. Patlamaların yanına eklenen rakamlar ise şiddet katsayısını belirtir; örneğin X2 patlaması, X1’den iki kat daha güçlüdür. 9 ve 10 Kasım’daki patlamalar, bu açıdan son yıllarda kaydedilen en enerjik olaylar arasında yer alıyor.
Takip süreci devam ediyor, yeni CME yolda olabilir
NASA’nın SOHO ve STEREO uzay gözlemevlerinden elde edilen veriler henüz tam olarak değerlendirilmiş değil. 10 Kasım sabahı yaşanan üçüncü büyük patlamanın da bir CME’ye neden olduğu düşünülüyor ancak bu parçacık bulutunun Dünya’ya mı yoksa başka bir yöne mi ilerlediği hâlâ analiz aşamasında. İlk modellemeler, bu üçüncü CME’nin de 12 Kasım civarında gezegenimizi etkileyebileceğine işaret ediyor. Gelişmeler oldukça tahminler güncellenecek ve yeni uyarılar yayımlanacak.
Türkiye'de etkiler hissedilir mi?
Türkiye'nin konumu itibarıyla jeomanyetik fırtınalardan doğrudan etkilenme olasılığı sınırlı olsa da, iletişim altyapısında küçük çaplı kesintiler ve GPS sapmaları yaşanabilir. Uzmanlar, özellikle kuzeydeki bölgelerde kısa süreli parazitler ve sinyal bozulmaları bekliyor. Ayrıca bu tür olaylar, internet ve cep telefonu şebekelerinde anlık dengesizlikler yaratabilir. Elektrik şebekelerinde ise yüksek gerilim hatlarında voltaj dengesizlikleri gözlenebilir. Tüm bu etkiler, genellikle kısa sürelidir ve fırtına şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Gözler Güneş'te: Yeni patlamalar olabilir
Güneş’in AR4274 bölgesinde devam eden enerji birikimi, önümüzdeki günlerde yeni patlamaların yaşanabileceğine işaret ediyor. Güneş gözlem uydularından gelecek veriler, Dünya’ya yönelen CME’lerin hızını, kütlesini ve etki süresini belirlemede kritik rol oynayacak. Hem uzay ajansları hem de meteoroloji kurumları bu süreci yakından izlemeye devam ediyor.
