2020’de Washington’da imzalanan ve İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri ile Bahreyn arasında diplomatik normalleşme sağlayan İbrahim Anlaşmaları, Arap dünyası ile İsrail arasında tarihi bir paradigma değişimini simgeliyor. Peki, İbrahim Anlaşmaları nelerdir? Hangi devletler arasında imzalandı?
İbrahim Anlaşmaları nedir?
İbrahim Anlaşmaları, İsrail’in Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn ile diplomatik ilişkiler kurmasını sağlayan, Arap-İsrail normalleşmesini hedefleyen tarihi bir dizi ikili anlaşmadır. 15 Eylül 2020 tarihinde ABD’nin arabuluculuğunda Washington DC’de imzalanan bu anlaşmalar, Orta Doğu’da uzun süredir devam eden diplomatik kopukluğa karşı önemli bir kırılma noktası oluşturmuştur.
Tarihi Arka Plan ve İmzalanma Süreci
1994’teki İsrail-Ürdün barış anlaşmasından bu yana, İsrail ilk kez başka bir Arap ülkesiyle diplomatik ilişki kurdu. ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayed Al-Nahyan ve Bahreyn Dışişleri Bakanı Abdullatif bin Rashid Al-Zayani’nin katılımıyla Beyaz Saray’da imza töreni düzenlendi.
Anlaşmaların müzakere süreci, Trump’ın damadı ve danışmanı Jared Kushner ile yardımcısı Avi Berkowitz tarafından yürütüldü. Diplomatik belgelerin tam başlıkları, BAE ile olan anlaşmada “Barış Anlaşması, Diplomatik İlişkiler ve Tam Normalleşme”, Bahreyn ile olan belgede ise “Barış, İşbirliği ve Dostça İlişkiler Bildirgesi” şeklindedir. “İbrahim” ismi, Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam arasında ortak bir atayı temsil eden figür olarak seçildi.
Anlaşmaların Genişleme Süreci
7 Mart 2023 itibarıyla İsrail, ABD ile birlikte anlaşmaları Endonezya, Nijer, Moritanya ve Somali gibi Arap olmayan Müslüman ülkeleri kapsayacak şekilde genişletme çabası içindedir. Ancak ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İsrail'in Filistin politikasının —özellikle yerleşim faaliyetlerinin— bu normalleşme sürecini tehdit ettiğini belirtti. Suudi Arabistan da Filistinlilere yönelik kapsamlı bir barış süreci olmaksızın herhangi bir normalleşmenin sınırlı kalacağını açıkça ifade etti.
Yeni Katılımlar ve Diplomatik Gelişmeler
Fas: 22 Aralık 2020’de imzalanan anlaşmayla, Fas İsrail’i tanırken, ABD de Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanıdı.
Sudan: Ocak 2021’de Hartum’da imzalanan “İbrahim Anlaşmaları Bildirgesi” ile Sudan sürece dahil oldu. ABD, bu anlaşmaya karşılık Sudan’ın terör destekçisi ülke statüsünü kaldırdı ve mali destek sağladı. Ancak Sudan, İsrail ile doğrudan diplomatik anlaşmayı henüz imzalamadı; görüşmeler hâlen sürüyor (Şubat 2023 itibarıyla).
2023 Hamas-İsrail Savaşı'nın Etkisi
Ekim 2023’te başlayan Hamas-İsrail Savaşı, İbrahim Anlaşmaları’nın dayanıklılığını ciddi şekilde test etti. Bahreyn, 2 Kasım 2023’te yaptığı açıklamayla İsrail büyükelçisini geri çağırdığını, tüm ekonomik ilişkileri askıya aldığını duyurdu. Bu adım, Bahreyn parlamentosunun kararı olarak açıklansa da, İsrail hükümeti karardan önceden haberdar olmadığını bildirdi.
