Asya'nın bilinmeyen coğrafyalarında geçen 24 yıllık serüvenin ardından Venedik’e dönen Marco Polo’nun yolu bu kez bir savaş meydanında kesişti. Peki, İtalyan gezgin Marco Polo kimdir, neden hapse girdi?
Marco Polo kimdir?
Marco Polo, 13. yüzyılda yaşamış Venedikli bir kâşif, tüccar ve seyahat yazarıdır. 1254 yılında Venedik Cumhuriyeti’nde doğmuş, 1324 yılında yine aynı şehirde hayatını kaybetmiştir. Mezarı San Lorenzo Kilisesi’nde yer almaktadır.
Polo, tüccar bir aileden gelmektedir. Babası Niccolò Polo ve amcası Matteo Polo, Asya'ya gerçekleştirdikleri ticaret seyahatleriyle tanınıyordu. Marco, ailesiyle birlikte henüz genç yaşta Uzak Doğu’ya doğru yola çıkmış, bu yolculuk tam 24 yıl sürmüştür. Asya’nın iç bölgelerine kadar ilerleyen Polo ailesi, Kubilay Han’ın sarayına kadar ulaşmış ve burada diplomatik ve ticari görevler üstlenmiştir.
Diplomatik Görevler ve Seyahatler
1271 yılında başlayan yolculuk, Anadolu, Mezopotamya, İran, Türkistan ve Çin’in iç kesimlerine uzanmış, Gobi Çölü ve Pamir Dağları gibi zorlu coğrafyalardan geçilmiştir. Polo, bu yolculukları boyunca sadece ticaret değil; gözlem ve araştırma faaliyetlerine de büyük önem vermiştir. 17 yıl boyunca Kubilay Han’ın hizmetinde görev almış, birçok bölgede çeşitli idari işlerle meşgul olmuştur.
1292 yılında Kubilay Han’ın emriyle, İlhanlı hükümdarı Argun Han’a eş olacak Kökeçin’i teslim etmek üzere deniz yolculuğuna çıkmıştır. Hint Okyanusu kıyılarından geçerek Hürmüz Limanı’na ulaşan bu seyahat, 14 gemilik bir filoyla gerçekleşmiş, ancak yolculuk sonunda hayatta kalan kişi sayısı yalnızca 20 olmuştur.
Esaret ve Eser
1295’te Venedik’e döndüğünde, şehri Cenevizlilerle savaş halinde bulmuş, kısa süre sonra esir düşmüştür. Ceneviz hapishanesindeyken, seyahat anılarını hücre arkadaşı ve yazar Rustichello da Pisa’ya anlatmış; bu anlatılar daha sonra Il Milione adıyla derlenerek yayımlanmıştır. Eser, Polo’nun gezdiği coğrafyaların kültürel, sosyal ve ekonomik yapısına dair önemli bilgiler içerir ve Avrupa’nın Uzak Doğu hakkındaki bilgisini kökten değiştirmiştir.
Mirası
Marco Polo, Çin’e ulaşan ilk Avrupalı tüccar değildir; ancak deneyimlerini ayrıntılı biçimde yazıya geçirmesi onu farklı kılmıştır. Il Milione, Kristof Kolomb gibi sonraki kuşak kâşiflere ilham vermiştir. Ömrünün sonuna kadar Venedik’te yaşayan Polo, öldüğünde ardında üç çocuk ve zengin bir miras bırakmıştır. Ölmeden önce söylediği iddia edilen sözler ise onun yaşamının özeti gibidir:
"Gördüklerimin yarısını bile anlatmadım, çünkü kimse inanmazdı."
Edebiyattaki Yansıması
Polo, yalnızca tarihî bir figür değil, aynı zamanda edebi karakter olarak da iz bırakmıştır. Italo Calvino’nun Görünmez Kentler adlı eserinde Marco Polo, Kubilay Han’a hayali şehirler anlatan bir gezgin olarak karşımıza çıkar. Bu anlatım, Polo’nun gözlem gücüne ve hayal dünyasına bir saygı duruşu niteliğindedir.
Marco Polo neden hapse girdi?
1295 yılında uzun Asya yolculuğundan dönen Marco Polo, Venedik’e yerleşerek ticarete yeniden atıldı. Ancak Venedik ile Cenova Cumhuriyeti arasındaki deniz üstünlüğü mücadelesi sürüyordu. Bu dönemde, iki denizci cumhuriyet arasında 1298 yılında gerçekleşen Curzola Deniz Muharebesi'nde Marco Polo da Venedik donanmasında görev aldı.
Savaş, Venedik’in yenilgisiyle sonuçlandı ve Marco Polo, Cenevizler tarafından esir alındı. Ardından Cenova'da bir hapishaneye konuldu. İşte bu hapishane günleri, tarihin akışını değiştiren Il Milione adlı seyahatnamesinin yazım sürecini başlattı.
Marco, burada kendisiyle aynı hücreyi paylaşan bir yazar olan Rustichello da Pisa'ya anılarını dikte etti. Rustichello, Polo’nun anlattıklarını dönemin edebi süslemeleriyle kaleme aldı. Bu kitap, sadece coğrafi bilgiler değil, aynı zamanda Asya halklarının yaşam tarzlarına dair gözlemlerle de doluydu.
