Evlilik, ticari girişim ya da miras işlemleri… Bazı gençler, bu gibi durumlar için 18 yaşını beklemek zorunda değil. Türk Medeni Kanunu’nda yer alan “kazai rüşt” düzenlemesi sayesinde, 15 yaşını tamamlayan ve mahkemeden onay alan kişiler, yaşıtlarından önce hukuken yetişkin sayılıyor.
Kazai Rüşt nedir?
Türk Medeni Hukuku’nda “kazai rüşt”, henüz 18 yaşına ulaşmamış bir kişinin mahkeme kararıyla ergin (reşit) ilan edilmesi anlamına gelir. Normal şartlarda erginlik yaşı 18’dir; ancak bazı özel durumlarda, kişinin hukuki işlem ehliyetini daha erken kazanması gerekebilir. Bu gibi durumlarda, yargısal bir karar ile erginlik elde edilir ve bu işleme kazai rüşt denir.
“Kazaî” terimi, yargısal nitelik taşıyan her türlü karar ve işlem için kullanılır. Dolayısıyla kazai rüşt, mahkeme tarafından verilen bir karar ile kişinin tam ehliyetli hale getirilmesi, yani hukuken yetişkin sayılmasıdır.
Hukuki Dayanak
Kazai rüşt, Türk Medeni Kanunu’nun 12. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre: “Ayırt etme gücüne sahip olan on beş yaşını doldurmuş küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir.” Kanun, belirli koşulları sağlayan 15 yaşını doldurmuş bir küçüğün, mahkeme kararı ile reşit kabul edilmesine olanak tanır.
Kazai Rüşt Kararı için şartlar
Kazai rüşt kararı alınabilmesi için öncelikle başvuran kişinin 15 yaşını doldurmuş olması gerekir. Bunun yanında veli veya vasinin yazılı onayı bulunmalıdır. Ayrıca mahkeme, bu kararın başvuranın yararına olacağına kanaat getirmelidir. Örneğin evlilik, ticari girişim, miras işlemleri veya dava açma gibi sebeplerle bu karar verilebilir.
Başvuru süreci
Kazai rüşt için başvuru, kişinin veya velisinin yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılır. Mahkeme, başvuranın yaşı, olgunluk düzeyi, yaşam tecrübesi ve talebin gerekliliğini değerlendirir. Şartlar uygun görülürse kazai rüşt kararı verilir ve kişi hukuken reşit sayılır. Başvuruda kimlik fotokopisi, doğum belgesi, veli rızasını gösteren yazı ve gerektiğinde okul veya sağlık belgeleri gibi evraklar sunulur.
Kazai Rüşt kararının hukuki sonuçları
Bu karar ile kişi tam ehliyetli hale gelir ve velisinin iznine gerek duymadan kendi adına hukuki işlem yapabilir. Ancak ceza hukuku bakımından reşit olma yaşı ayrı düzenlendiği için, kazai rüşt kararı cezai sorumluluk yaşını etkilemez.
Kişi medeni haklarını tek başına kullanabilir, yasal evlenme yaşına ulaşmışsa evlenebilir, malvarlığı üzerinde tasarruf edebilir, şirket kurabilir, ticari faaliyetlerde bulunabilir ve banka işlemlerini bağımsız şekilde gerçekleştirebilir. Ayrıca iş sözleşmesi imzalayabilir, dava açabilir ve idari yaptırımlara tabi olabilir.
Aile Hukuku ve sosyal haklar açısından etkileri
Kazai rüşt kararıyla birlikte vesayet sona erer ve kişi kendi kararlarını verme yetkisine sahip olur. Evlat edinemez ancak evlat edinilebilir. Eğitim kurumlarıyla kendi adına sözleşme yapabilir, yurtiçi ve yurtdışı seyahat özgürlüğünü bağımsız şekilde kullanabilir.
Bu düzenleme, özellikle ticari girişimler, miras işlemleri veya evlilik gibi durumlarda yaşı küçük bireylere önemli bir hukuki esneklik sağlar. Kazai rüşt, yalnızca tek bir işlem için değil, tüm medeni hakların kullanılabilmesini sağlayan kapsamlı bir yetkilendirme niteliğindedir.
