Enneagram esasen bir kendini tanıma metodudur. Kişinin kendi içsel yapısını anlamasını, motivasyonlarını keşfetmesini ve sağlıklı bir benlik inşası gerçekleştirmesini amaçlar. Peki detaylıca bakıldığında; Kişilik Enneagramı nedir, ne işe yarar? Enneagram testi nasıl yapılır?
Enneagram Kişilik Modeli: İnsanı Tanıma Sanatı
Enneagram, kökeni kadim bilgelik geleneklerine dayanan, insan doğasını anlamaya yönelik dokuz tipli bir kişilik modelidir. Yunanca “dokuz” anlamındaki ennea ve “şekil” ya da “çizim” anlamındaki gramma kelimelerinden türetilmiştir. Her bireyin kendine özgü bir kişilik örgüsü olduğuna inanan bu sistem, kişinin “öz”üne ulaşması için içsel yolculuğuna rehberlik eder.
Tarihsel Gelişim
Enneagram’ın tarihsel kökenleri tartışmalı olsa da modern biçimi, 20. yüzyılda Bolivyalı mistik Oscar Ichazo ve Şilili psikiyatr Claudio Naranjo’nun katkılarıyla şekillenmiştir. Bu iki isim, sistemin temelini hem Gurdjieff’in öğretilerinden hem de Doğu mistisizmi ve Batı psikolojisinden besleyerek geliştirmiştir.
Ichazo, Enneagram sembolünü Pisagorcu geleneklere dayandırmış; Naranjo ise bu modeli psikodinamik yaklaşımlarla zenginleştirmiştir. Zamanla Enneagram, hem bireysel gelişim hem de liderlik, iletişim ve organizasyonel davranışlar gibi alanlarda etkili bir araç haline gelmiştir.
Dokuz Temel Kişilik Tipi
Her biri kendine has motivasyon, korku ve arzu kalıplarına sahip olan dokuz temel Enneagram tipi şunlardır:
- Mükemmeliyetçi (Tip 1): Dünyayı daha iyi bir yer yapmak için yüksek ahlaki standartlarla hareket eden, doğru ve kusursuz olmayı hedefleyen kişiliktir.
- Yardımsever (Tip 2): Başkalarının ihtiyaçlarını ön planda tutan, sevilmeyi yardım ederek kazanmaya çalışan kişiliktir.
- Başarı Odaklı (Tip 3): Toplumun onayladığı başarıyı elde etmek için çalışan, imajına önem veren ve hedeflerine kilitlenen kişiliktir.
- Bireyci (Tip 4): Duygusal derinliğiyle kendini farklı hissetmeye eğilimli, özgünlüğünü ve içsel anlamını arayan kişiliktir.
- Gözlemci (Tip 5): Bilgi ve anlayışla dünyayı kavramaya çalışan, duygusal mesafesini koruyarak zihinsel analizlere yönelen kişiliktir.
- Sorgulayıcı (Tip 6): Güvende kalmak için riskleri öngörmeye çalışan, sadakatle bağlı ama sürekli teyakkuzda olan kişiliktir.
- Hevesli (Tip 7): Hayatı dolu dolu yaşamak isteyen, acıdan kaçarak keyifli deneyimlere yönelen enerjik ve yaratıcı kişiliktir.
- Meydan Okuyan (Tip 8): Güç ve kontrol sahibi olmaya çalışan, adalet uğruna mücadeleden çekinmeyen kararlı ve koruyucu kişiliktir.
- Barışçı (Tip 9): Çatışmadan uzak durarak uyumu korumaya çalışan, içsel huzurunu sürdürmek isteyen uzlaşmacı kişiliktir.
Kanatlar ve Dönüşümler: Her birey ana tipi dışında, komşu tiplerden biri ya da her ikisinden etkilenebilir. Bu etkilere “kanat” denir. Örneğin Tip 9, 8 veya 1 numaralı tipin özelliklerini taşıyabilir.
Bununla birlikte, bireyin kişilik yapısı stres ve güven gibi duygusal durumlarda geçici değişimlere uğrayabilir. Bu “hareket dinamiği” sayesinde kişiler, farklı tiplerin olumlu ya da olumsuz davranış örüntülerine geçiş yapabilir.
Enneagram’ın Kullanım Alanları
Bireysel Gelişim
Enneagram esasen bir kendini tanıma metodudur. Kişinin kendi içsel yapısını anlamasını, motivasyonlarını keşfetmesini ve sağlıklı bir benlik inşası gerçekleştirmesini amaçlar. Bu yönüyle spiritüel bir yolculuğun da temel taşlarından biri kabul edilir.
Günümüzde Enneagram:
- Stanford, Harvard gibi seçkin üniversitelerde liderlik ve kişilik analizlerinde,
- CIA, FBI, Alman Ordusu gibi stratejik kurumlarda insan analizi eğitimlerinde,
- Apple, Google, Motorola gibi global şirketlerde personel seçiminden çatışma yönetimine kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadır.
İlişki ve İkna Yönetimi
Enneagram sadece kişinin kendini tanımasını değil, başkalarının da davranışlarını öngörmesini sağlar. Bir kişinin hangi tipe ait olduğunu bilmek, onun karar alma süreçlerini, iletişim dilini ve stres tepkilerini anlamayı kolaylaştırır. Bu da etkili liderlik, iletişim ve ikna stratejileri geliştirmek için önemli bir avantajdır.
Kişilik Tipleri ve Sağlık İlişkisi
Enneagram aynı zamanda psikosomatik sağlıkla da ilişkilendirilmektedir. Kişilik tipleri; duygusal (2-3-4), zihinsel (5-6-7) ve içgüdüsel (8-9-1) merkezlere göre gruplanır. Bu grupların her biri, bedensel bazı hassasiyetleri beraberinde getirebilir. Örneğin:
- Duygusal merkez: Kalp problemleri (Tip 3)
- Zihinsel merkez: Sinir sistemi ve baş ağrıları (Tip 6)
- İçgüdüsel merkez: Sindirim sistemi rahatsızlıkları (Tip 9)
Bu bağlamda, kişinin kendi tipini tanıması, psikolojik ve fizyolojik dengesini koruması için önemli bir avantaj sağlar.
