Leblebi, nohutun özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilen bir kuru yemiş türüdür. Peki Leblebi hangi ilimize aittir, en çok nerede meşhur? Leblebi Çorum'un mu Denizli'nin mi? İşte detaylar
Beyaz ve sarı leblebi olmak üzere birçok çeşidi bulunan leblebinin coğrafi kökeni Tavşanlı olarak bilinse de, tescillenen ilk leblebi Çorum leblebisidir. İlk kez 1370-1390 yıllarında Şeyh Murat Gazi tarafından bulunan leblebi, nohutun ısıtılıp bekletilmesiyle üretilir
Leblebi hangi ilimize aittir, en çok nerede meşhur?
Leblebi üretim süreci oldukça titiz bir aşamadan geçer. Nohut, günlerce süren tavlama işlemine tabi tutulur ve ardından dinlenmeye bırakılır. Bu süreç, yaklaşık 15 günü kapsar. Leblebi yapılacağı gün ise nohutlar ıslatılarak kabarması sağlanır. Isıtılan nohutlar, özel bir tavada "mafrak" adı verilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarından arındırılır. Bu aşamada nohutların bir kısmı ikiye bölünür ve bu kırık leblebiler genellikle leblebi unu yapımında kullanılır.
Leblebiler, çeşitli şekillerde tüketicilere sunulur. Kavrulma işlemine bir kez daha tabi tutulduktan sonra ortaya çıkan sarı üstüne siyah benekli görünüme "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Ayrıca çikolatalı, beyaz, karanfilli, biberli, şekerli ve sakız leblebi gibi 40'tan fazla farklı çeşidi bulunan leblebi, şehrin her köşesinde mağaza ve dükkanlarda tüketicilere sunulmaktadır. Leblebi, tarihi kökenleri ve geniş ürün yelpazesi ile sofralardaki yerini korumaya devam ediyor.
Leblebi üretiminde Türkiye'nin farklı bölgelerinde kullanılan nohut türleri, lezzet farklılıklarına yol açıyor. Özellikle Çorum yöresinde üretilen kırmızı ve iri nohutlar, sarı leblebiye dönüşüyor. Diğer bir taraftan, Ege bölgesinde yetiştirilen nohutlar ise beyaz leblebiye, bilinen adıyla sakız leblebisine dönüşüyor. Leblebi üretiminde söz sahibi olan bazı yerleşim yerleri arasında Çorum, Kütahya, Amasya, Denizli, Erzincan, Kayseri, Kırşehir, Mardin, Tokat gibi iller bulunmaktadır. Ayrıca, Elmalı, Güdül, Havran, Kula, Menemen, Sandıklı, Serinhisar, Seydişehir, Soma, Tavşanlı, Zile, Sungurlu, Ağın gibi ilçeler de leblebi üretiminde önemli rol oynamaktadır.
Farklı yörelerde üretilen leblebiler, kendine özgü tatlarıyla öne çıkmaktadır. Örneğin, Çorum Leblebisi, 10.12.2002 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır. Benzer şekilde, Tavşanlı Leblebisi (06.09.2004), Denizli Leblebisi (25.05.2010), Ağın Leblebisi (05.12.2017), Kula Leblebisi (21.06.2019), Sandıklı Leblebisi (20.10.2022), Seydişehir Leblebisi (21.07.2023) gibi lezzet markaları da Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Leblebi, Türk mutfağında sadece kuru yemiş olarak değil, aynı zamanda toz haline getirilip halk arasında "kavut" olarak bilinen bir şekilde de tüketilmektedir. Bu zengin lezzet, Türk kültüründe de önemli bir yer tutmaktadır. Atasözleri ve deyimlerde sıkça karşımıza çıkan leblebi, Türkçedeki etkileriyle de kendini gösterir. Örneğin, "Leb demeden leblebiyi anlamak" şeklindeki atasözü ve "Demir leblebi (Başa çıkılması güç kimse)" deyişi, leblebinin kültürdeki özel konumunu vurgular.
Leblebi Çorum'un mu Denizli'nin mi?
Türkiye'nin leblebi üretimindeki iki önemli merkezi olan Çorum ve Denizli, coğrafi işaret tesciline sahip olmalarıyla dikkat çekiyor. Her iki şehir de bu alandaki başarılarıyla adından sıkça söz ettirirken, leblebi üretimindeki tatlı rekabet de hız kesmeden devam ediyor.
İki merkezin üretim yöntemleri arasındaki küçük farklar, her geçen yıl artan kapasiteleri ve yurt içi ile yurt dışındaki talepleriyle birlikte sektörde önemli bir dinamizm yaratıyor. Çorum'un sokaklarında 300 yılı aşkın bir süredir taze kavrulmuş leblebi kokusunun eksik olmadığı bilinirken, kentteki leblebi üreticileri özenle yetiştirdikleri nohutları maharetli ellerinde lezzetli bir leblebiye dönüştürüyor. Leblebi üreticileri, talepleri karşılamak adına farklı illerden nohut tedarik ederken, Çorum leblebisi endüstriyel kavurma makinelerinden leblebi ocağına kadar çeşitli alet ve tekniklerle hazırlanıyor. Kentte bulunan 40'tan fazla leblebi çeşidi, leblebi ekmek, leblebi helvası, leblebi kebabı ve leblebili dondurma gibi birçok farklı yiyeceğin yapımında esnafa ilham kaynağı olmuş durumda.
Çorum'a gelenlerin vazgeçilmezi haline gelen leblebi, kıvamı, yoğunluğu ve görsel çekiciliği ile öne çıkıyor. Başka şehirlere seyahat edenlerin ise mutlaka hediyelik olarak götürdüğü bu eşsiz lezzet, Türkiye'nin leblebi kültürünü zenginleştirmeye devam ediyor.
