Salih Amel, Arapça kökenli bir terim olup "iyi ve doğru iş" anlamına gelir. Ancak bu tanım, sadece yüzeysel bir bakış açısı sunar. Salih Amel, insanın içsel dünyasını ve dış dünyayla olan etkileşimini derinlemesine kavrayan bir kavramdır. Bu ameller, sadece dış dünyada yapılan eylemlerle sınırlı değildir; aynı zamanda niyetin ve içsel durumun da bir yansımasıdır. Kur'an'da Salih Amel'e atfedilen önem, bu kavramın insanın ruhsal ve ahlaki gelişimindeki hayati rolüne işaret etmektedir.
Salih Amel nedir?
İslam'ın kutsal metinlerinde sık sık geçen "sâlih" kavramı, hadislerde de "iyi, hayırlı, erdemli, doğru, din ve dünya için faydalı, helâl, huzur verici" gibi anlamlar taşır. Hem Kur’an-ı Kerîm'de hem de hadislerde, bu terim genellikle "din ve dünya için faydalı iş" anlamında kullanılır. Örneğin, hadislerde "sâlih peygamber, sâlih kul, sâlih adam, sâlih müslüman, sâliha kadın, sâlih kardeş, sâlih evlât, sâlih eş, sâlih aile, sâlih ülke, sâlih gün" gibi ifadelerle karşılaşırız. Bu terim, "gerçeğe uygun, doğru, iyi" anlamında da kullanılırken, bazen "hayırlı, huzur verici" anlamlar da içerir.
Birçok hadiste "sâlih" kelimesi çeşitli bağlamlarda geçer. Örneğin, sâlih erkeklerin sâliha kadınlarla evlendirilmesi tavsiye edilirken, güzel ahlâk için "sâlihu’l-ahlâk" tabiri kullanılır. Sâlih kavramı, ailede sevgi ve saygının hakim olması, huzur ve mutluluğun sağlanması gibi ahlâkî erdemleri içerir.
Hz. Peygamber'e atfedilen hadislerde, dünya mutluluğunun temel unsurları arasında sâliha bir eşin, sâlih bir evin ve sâlih bir bineğin önemi vurgulanır. Ayrıca, ölümden sonra kişinin amel defterine sevap yazılmasını devam ettirecek üç iyilik olarak, insanlara yarar sağlayan ilim, ölenin ardından iyilik yapacak olan ve hayır dualarında bulunacak sâlih evlatlar da belirtilir.
Özellikle tasavvuf düşüncesinde önemli bir yere sahip olan kutsal bir hadiste, sâlih kullar için hazırlanan gizli nimetlerden bahsedilir. Bu, sâlih kişinin sâlih malın ne kadar değerli olduğunu belirten başka bir hadisle birlikte ekonomi ile ahlâk arasındaki ilişkiyi vurgular.
"Sâlih" kavramı, hem bireylerin hem de toplumların dinî ve dünyevi hayatları için hayırlı ve faydalı olan, ahlâkî ve meslekî ölçülere uygun mükemmellikte yapılan işleri ifade eder. İslam'ın kutsal metinlerinde sâlihlerin övgüsü yapılırken, erdemli insanlar için bu terim sıkça kullanılmıştır. İyi ve doğru davranışlarla tanınan ilk Müslüman nesiller "selef-i sâlihîn" olarak anılır ve bu terim bazı kitap başlıklarına yansımıştır.
Dinî ve ahlâkî literatürde sıkça karşımıza çıkan "sâlih" kelimesi, birçok eserde önemli bir rol oynamıştır. Bu kavram, iyilik, doğruluk ve fayda odaklı yaşamayı ve toplumda olumlu değişimleri teşvik etmeyi temsil eder.
Kuranda geçen salih ameller nelerdir?
Kur'an'da "sâlih ameller" terimi çeşitli ayetlerde farklı bağlamlarda geçmektedir. "Sâlih ameller" genel olarak, Allah'ın emirlerine uygun, doğru, iyi ve faydalı olan her türlü davranışı kapsar. İşte Kur'an'da geçen bazı "sâlih ameller":
-
Namaz: Kur'an birçok ayette müminlere namaz kılmalarını emreder. Namaz, müminlerin Allah'a ibadet etmesi ve O'nun rızasını kazanması için önemli bir ameldir (örneğin, Bakara 2/3-5, Müminun 23/1-2).
-
Zekat: Zekat vermek, Kur'an'ın vurguladığı önemli bir sâlih ameldir. Zekat, müminlerin mallarının bir kısmını ihtiyaç sahiplerine vermelerini gerektirir ve toplumda yardımlaşma ve dayanışmayı sağlar (örneğin, Bakara 2/267-273, Tevbe 9/60).
-
İyilik yapmak: Kur'an, iyilik yapmanın ve insanlara yardım etmenin önemini vurgular. Komşulara, yetimlere, yoksullara ve ihtiyaç sahiplerine yardım etmek sâlih amellerdendir (örneğin, Bakara 2/177, İsra 17/26-29).
-
Adalet ve doğruluk: Adaletli olmak ve doğruyu söylemek, Kur'an'ın vurguladığı önemli değerlerdendir. İnsanların arasında adil davranmak ve doğruluktan sapmamak sâlih ameller arasındadır (örneğin, Nisa 4/135, Maide 5/8).
-
Sabır ve tevekkül: Zorluklar karşısında sabretmek ve Allah'a güvenmek, Kur'an'ın öğütlediği sâlih amellerdendir. Müminlerin zorluklara karşı sabırlı olmaları ve tevekkül etmeleri önemlidir (örneğin, Bakara 2/153, Ali İmran 3/186).
-
İyilikle kötülüğü savma: Kur'an, kötülüğe iyilikle karşılık vermenin önemini vurgular. Kin ve öfkeyi terk edip iyilikle kötülüğü savmak sâlih ameller arasındadır (örneğin, Fussilet 41/34-36).
Bu örnekler, Kur'an'da geçen sâlih amellerden sadece birkaçıdır. Kur'an'da daha pek çok sâlih amel ve erdemli davranışlar öğütlenir ve Müslümanların hayatlarını bu ilkeler doğrultusunda şekillendirmesi teşvik edilir.
