Borsa İstanbul (BIST), bugün erken saatlerde BIST 100 endeksinde yaşanan hızlı değer kaybının ardından harekete geçti. Endekste gözlemlenen %2'lik düşüş, borsanın otomatik güvenlik protokollerini devreye sokmasına neden oldu.
Açığa Satış (Short Selling) nasıl yapılır?
Açığa satış, bir yatırımcının sahip olmadığı bir menkul kıymeti (örneğin, hisse senedi) ödünç alarak satması ve daha sonra fiyatı düştüğünde daha ucuza geri alarak aradaki farkı kâra çevirdiği bir stratejidir. Bu işlem, piyasanın düşüş yönünde hareket etmesi beklentisiyle yapılır. İşlemin temel mantığı "yüksekten sat, alçaktan al" şeklinde özetlenebilir. Açığa satış yapmak için genellikle bir aracı kurum üzerinden marj hesabı açtırmak gerekir, çünkü hisseler aracı kurum veya başka bir yatırımcıdan ödünç alınır. Ödünç alma işlemi sırasında hisseleri ödünç veren tarafa bir faiz ödenir; bu da işlemin maliyetini oluşturur. Açığa satış yüksek risk içerir, çünkü hisse fiyatı yükseldiğinde zarar teorik olarak sınırsız olabilir. Bu nedenle, deneyimli yatırımcılar tarafından kullanılan ve dikkatli bir şekilde yönetilmesi gereken bir stratejidir.
Açığa satış işleminin adımları şu şekildedir: İlk olarak, yatırımcı ödünç alacağı hisseleri belirler ve aracı kurumu aracılığıyla bu hisseleri temin eder. Ardından, hisseleri o anki piyasa fiyatından satar ve satıştan elde ettiği tutarı hesabında tutar. Sonraki aşamada, hisse fiyatının düşmesini bekler. Beklenti gerçekleşirse, hisseleri piyasadan daha düşük fiyattan geri alır ve ödünç aldığı tarafa iade eder. Satış fiyatı ile geri alma fiyatı arasındaki pozitif fark (işlem masrafları ve ödünç alma maliyeti düşüldükten sonra) kârını oluşturur. Örneğin, 100 TL'den satılan 100 hisse 80 TL'den geri alınırsa, 2.000 TL brüt kâr elde edilir. Ancak, hisse fiyatı yükselirse zarar kaçınılmaz olur.
Borsada Açığa Satış Yasağı nedir?
Açığa satış yasağı, piyasa düzenleyici kurumların (Türkiye'de Sermaye Piyasası Kurulu - SPK ve Borsa İstanbul) olağanüstü durumlarda piyasa istikrarını korumak amacıyla geçici olarak açığa satış işlemlerini kısıtlaması veya tamamen durdurmasıdır. Bu yasak, genellikle ekonomik kriz, siyasi belirsizlik, finansal şok veya aşırı volatilite dönemlerinde uygulanır. Yasağın temel amacı, kitlesel açığa satışların yol açabileceği panik havasını ve fiyatların gerçek değerinin çok altına inmesini engellemektir. Ayrıca, büyük yatırımcıların veya fonların piyasa manipülasyonu (örneğin, yanıltıcı haberlerle fiyatları düşürme çabaları) girişimlerini önlemek için de kullanılır.
Türkiye'de açığa satış yasağı, SPK tarafından alınan kararlarla duyurulur ve genellikle BIST 100 endeksindeki belirli hisselerde veya tüm piyasada geçerli olabilir. Yasak, belirli bir süre için (örneğin, üç ay) uygulanır ve süre bitiminde gözden geçirilerek kaldırılabilir veya uzatılabilir. Bu tür müdahaleler, küçük yatırımcıların güvenini tazelemek ve piyasadaki aşırı oynaklığı dizginlemek için önemli görülür. Ancak, yasağın eleştirilen yönleri de vardır; örneğin, piyasa likiditesini azaltabilir, fiyat keşfi sürecini olumsuz etkileyebilir ve yatırımcıların riskten korunma stratejilerini kısıtlayabilir. Bu nedenle, yasaklar genellikle geçici çözümler olarak değerlendirilir ve altta yatan ekonomik sorunları çözmez.
Borsa İstanbul'dan Açığa Satışı düzenleyen önemli bir duyuru
Borsa İstanbul, 3 Eylül 2025 tarihinde, pay piyasasında açığa satış işlemlerine yönelik önemli bir düzenleme duyurdu. Duyuruya göre, BIST 100 endeksinde saat 10:01:56 itibarıyla meydana gelen %2'lik değişim nedeniyle, açığa satış yapılabilen işlem sıralarında "yukarı adım kuralı"nın seans sonuna kadar geçerli olacağı açıklandı.
