Amerika Birleşik Devletleri’nin teknoloji ve tüketim merkezli kültürüne karşı çıkan Amişler, geleneksel yaşam biçimleri ve katı inanç kurallarıyla hem merak hem hayranlık uyandırıyor. Peki, Amerika'da Amişler kimdir? Amişler neye inanır?
Amerika’da Amişler Kimdir?
Amişler, kökenleri 17. yüzyıl Avrupa’sındaki Anabaptist Hristiyan reform hareketine dayanan, günümüzde ise ağırlıklı olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan kapalı bir dini topluluktur. Özellikle Pensilvanya, Ohio ve Indiana eyaletlerinde yoğunlaşmış olan Amişler, ABD’nin en dikkat çekici dini ve kültürel alt gruplarından birini oluşturur. Topluluğun temelleri, İsviçreli din adamı Jakob Ammann’ın liderliğinde Mennonitler’den ayrılan bir grup tarafından atılmıştır.
Amişler, modern yaşam biçimini büyük ölçüde reddeden, geleneksel aile yapısını, sade yaşam tarzını ve topluluk içinde dayanışmayı esas alan bir yapıya sahiptir. Bugün sayıları 350 binin üzerindedir ve her yıl bu sayı doğum oranlarının yüksekliği sayesinde artmaktadır. Kentleşmeye karşı duruşları, tarım ve el işçiliği üzerine kurulu ekonomik sistemleriyle, dış dünyaya kapalı ama kendi içlerinde güçlü bir sosyal düzen inşa etmişlerdir.
Amiş toplumu, dış dünyayla sınırlı etkileşim kurar. Modern teknolojiye mesafeli durur, otomobil yerine at arabası kullanır, elektrik şebekesine bağlanmazlar. Ancak tüm Amişler aynı kurallara uymaz; cemaatten cemaate kuralların yorumu ve uygulanma biçimi değişebilir. Bu yönüyle Amişler, içinde mezhebi alt kollar barındıran dinamik bir yapı sergiler.
Amişler Neye İnanır?
Amiş inancı, Anabaptist Hristiyanlığın temel ilkeleri üzerine kuruludur. Bu mezhep, bireyin bilinçli olarak yetişkinlikte vaftiz edilmesi gerektiğini savunur; bu yüzden Amişler'de bebek vaftizi yapılmaz. İnanca göre insan, kendi özgür iradesiyle Tanrı yolunu seçmelidir. Bu anlayış, “rumspringa” adı verilen uygulamayla hayat bulur. Ergenlikten yetişkinliğe geçiş döneminde gençlere kısa süreliğine dış dünyayı tanıma, modern hayatı deneyimleme ve ardından bilinçli bir şekilde Amiş yaşamını kabul etme hakkı tanınır.
Amişler, İncil’i temel alır; ancak metni sade, bireysel yorumlardan uzak bir şekilde, cemaat rehberliğinde anlamlandırırlar. Tanrı’ya sadakat, aileye bağlılık, tevazu ve itaat, Amiş inancının temel değerleridir. Topluluk içi düzeni sağlamak adına “Ordnung” adı verilen yazılı olmayan kurallar bütününe sıkı sıkıya bağlı kalırlar. Bu kurallar, günlük yaşamın her alanını düzenler: kıyafetten ulaşım şekline, eğitim modelinden evlilik prosedürlerine kadar her ayrıntı bu çerçevede belirlenmiştir.
Barışçıl yaşam biçimleri Amiş inancının ayrılmaz parçasıdır. Silaha, orduya, şiddete ve devletin zorlayıcı otoritesine karşı dururlar. Askerlik yapmaz, savaşlara katılmazlar. Bu nedenle Amişler, ABD’de vicdani ret hakkının en görünür temsilcilerinden biridir.
Kadın ve erkeğin görevleri topluluk içerisinde belirgindir. Kadınlar, ev içi sorumluluklar ve çocukların eğitimiyle ilgilenirken, erkekler tarımsal üretim ve dış işlerden sorumludur. Bu iş bölümünü inançları gereği doğal ve kutsal kabul ederler.
Amişler, maddi dünyaya mesafeli, maneviyata ise son derece bağlı bir hayat sürerler. Teknolojik araçların ahlaki yozlaşmaya yol açtığına inanırlar. Onlara göre gerçek gelişmişlik, bireysel özgürlük ve teknolojik ilerleme değil; Tanrı’ya bağlılık, sadelik ve ahlaki bütünlüktür.
