Cennet ve cehennemle ilişkilendirilen meleklerin görevleri ve hiyerarşisi, kamuoyunun dikkatini çeken başlıklar arasında yer aldı. Özellikle "Cennet ve cehennemdeki meleklerin başı kimdir?" sorusu, araştırılan konuların merkezinde.
Dört Büyük Melek ve Görevleri
İslam inancına göre Allah’ın en yakınında bulunan ve “Mukarrabûn” olarak adlandırılan dört büyük melek, özel görevlerle sorumlu kılınmıştır. Aralarında hiyerarşik bir ilişki bulunmamakla birlikte Cebrâil, en büyük melek olarak kabul edilmektedir.
Cebrâil, ilâhî vahiyleri Allah’tan alıp peygamberlere ulaştırmakla görevlidir. Bu nedenle "vahiy meleği" olarak anılır.
Azrâil, eceli gelen insanların ruhunu teslim alan melektir. "Melekü’l-Mevt" yani "ölüm meleği" olarak da bilinir.
Mîkâil, insanların rızkını ulaştırmakla ve Allah'ın iradesine göre tabiat olaylarını düzenlemekle sorumludur.
İsrâfîl ise kıyamet günü sûra üfleyerek dünyanın sonunu başlatacak olan melektir.
Diğer Meleklerin Görev Alanları
Dört büyük melek dışında da birçok meleğin görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Bunların bazıları doğrudan insanlarla ilgili işlevler üstlenmektedir.
Kirâmen Kâtibîn, insanların söz ve davranışlarını kaydeden iki melektir.
Münker ve Nekîr, kabirde insanları sorguya çeken melekler olarak tanımlanır.
Rıdvân, cennetin baş meleği olarak cennetle ilgili görevleri yönetir.
Mâlik, cehennemin baş meleğidir.
Zebaniler, cehennemdeki azapla görevli melekler olup, Kur'an’a göre sayıları on dokuzdur.
Hamele-i Arş, Allah'ın Arş'ını taşıyan sekiz melektir.
Hazin, cennet ve cehennemde bekçilik yapan melek olarak görev yapar.
İlliyyûn melekleri, Allah’a en yakın ve katında yüksek mertebede bulunan melekler olarak anılır.
Muakkibe ve Hafaza melekleri ise insanları korumakla yükümlüdür. Bu meleklerin insanın önünde ve arkasında görev yaptığı ifade edilir.
Melekler Günah İşler mi?
Meleklerin günahsızlığı konusu, İslam alimleri arasında tartışmalı bir meseledir. Genel kabul, meleklerin ve peygamberlerin "ismet" yani günahsızlık sıfatına sahip oldukları yönündedir.
Kur’an-ı Kerim’de yer alan “Allah’ın kendilerine buyurduğuna karşı gelmeyen ve kendilerine emredileni yerine getiren melekler vardır.” (Tahrîm, 6) ayeti bu görüşe dayanak olarak gösterilmektedir.
Bir başka ayette ise, “Şayet kibirlerine yediremezlerse bilsinler ki Rabbinin katında bulunanlar bıkıp usanmadan, gece gündüz O’nu tesbih etmektedirler.” (Fussilet, 38) ifadeleri yer alır.
İsmet Sıfatı Her Melek İçin Geçerli mi?
Ancak bazı alimler, bu ayetlerin yalnızca belirli görevlerdeki melekler –örneğin cehennem bekçileri veya vahiy getiren “resul” melekler– için geçerli olduğunu ileri sürmektedir. Bu görüşe göre, her meleğin mutlak günahsız olduğu söylenemez.
Bakara Suresi’nin 30. ayetinde yer alan bir diyalog da bu tartışmaları beslemektedir:
“Hani Rabbin meleklere, ‘Ben yeryüzünde bir halife yaratacağım’ demişti. Melekler ise, ‘Biz seni övgü ile tesbih ederken ve kutsallığını dile getirirken orada fesat çıkaracak ve kan dökecek birini mi yaratacaksın?’ dediler. Allah da, ‘Şüphesiz ben sizin bilmediklerinizi bilirim’ buyurdu.”
Bu ayet bazı alimlerce, meleklerin irade sahibi olduklarının ve soru sorabildiklerinin delili olarak yorumlanmaktadır.
Melekler ve İrade Meselesi
Bir diğer ayette meleklerin ilahi sıfatlar yüklenmesi halinde cezalandırılacağı vurgulanır:
“Onlardan biri, ‘Tanrı O değil, benim!’ diyecek olsa (ki demez), biz onu da cehennemle cezalandırırız. Zalimleri böyle cezalandırırız.”
Bu ayet, meleklerin potansiyel olarak sapabileceğine dair bir ihtimalin bulunduğunu düşünen yorumcular için önem arz etmektedir.
Hadislerde Meleklerin Sınırları
Hadis kaynaklarında ise meleklerin bazı fiziksel ya da çevresel koşullarda görev yapamayabileceği belirtilmiştir. Örneğin, meleklerin içinde köpek bulunan bir eve girmediği ifade edilmektedir. Bu durum, meleklerin görevlerinde sınırsız hareket kabiliyetine sahip olmadığını gösteren örneklerden biri olarak değerlendirilmektedir.
