Codex Cumanicus, Orta Çağ'da varlık gösteren ve tarihi boyunca Türk kültürünü etkilemiş olan Cuman Türkleri'nin hukuki ve kültürel mirasını yansıtan önemli bir belgedir. Peki, Codex Cumanicus nedir? Codex Cumanicus önemi nedir? İşte tüm detaylar...
Codex Cumanicus nedir?
Codex Cumanicus, 14. yüzyılda Kıpçak Türkleri, bilinen diğer adıyla Kumanlar tarafından yazılan ve İtalyanlar ile Almanlar tarafından derlenmiş iki bölümlük önemli bir eserdir. Kumanlar arasında Hristiyanlığı yayma amacı taşıyan Katolik misyonerler tarafından geliştirilen Codex Cumanicus, Türk dilinde bir rehber ve ilmihal olarak hizmet etmiştir. Eserin adı Latincedir ve "Kuman Kitabı" olarak çevrilebilecek "Codex Cumanicus" olarak bilinir. Kırım'da oluşturulan bu el yazması, Kıpçak ve Oğuz lehçelerinin tarihine ışık tutarak, özellikle Kırım yarımadasıyla ilgili büyük öneme sahip olan Kırım Tatar dilinin en eski anıtı olarak kabul edilir. Bu tarihi belge, İtalyan Venedik Marciana Millî Kütüphanesi'nde saklanmaktadır. Kuman Kitabı, 14. yüzyılın başlarından ortalarına kadar olan yaklaşık 60 yıl süresince birçok kişi tarafından yazılmış parçaların bir araya getirilmesiyle oluşmuştur.
Codex Cumanicus önemi nedir?
Codex Cumanicus'un İtalyan bölümü, 55 yaprak ve iki sözlük listesinden oluşur. Sözlükler, Latince-Farsça-Kıpçakça olarak düzenlenmiştir. İlk liste alfabetik, ikinci liste ise tematiktir. Bu bölüm, 11 Temmuz 1303 tarihinden itibaren 1560 sözcük içeren Latince-Farsça-Kıpçakça bir sözlük ile başlar. Alman bölümü ise 27 yapraktan oluşur ve iki karışık sözlük listesi ile bazı metinleri içerir. Bu dizinlerde, Kıpçakça-Almanca ve Kıpçakça-Latince sözlükler bulunur. Ayrıca, bu bölümde Kıpçakça'ya çevrilmiş dualar, ilahiler, Kıpçak bilmeceleri ve dil bilgisi kuralları gibi unsurlar da yer almaktadır. Codex Cumanicus, Kuman kültürü, dilbilgisi ve Hristiyanlaşma süreçleri üzerine zengin bir kaynak oluşturarak tarihçilere ve dilbilimcilere önemli bilgiler sunmaktadır.
