Fiyort Kıyı Tipi Nedir?
Fiyort, denizlerin ya da okyanusların buzul vadilerini basması sonucu oluşan, dar, uzun ve oldukça derin körfezlerdir. Bu kıyı tipinde kıyı çizgisi karmaşık ve girintili çıkıntılıdır. Fiyortlar çoğunlukla dik yamaçlarla çevrili ve iç kısımlara kadar uzanır. Buzulların vadileri U şeklinde aşındırması, bu kıyı tipinin en belirgin morfolojik özelliğini oluşturur.
Fiyortlu Kıyı Tipi Nasıl Oluşur?
Fiyort kıyı tipi, büyük buzulların kara yüzeyinde oluşturduğu U şeklindeki derin vadilerin, buzul erimesiyle birlikte deniz sularıyla dolmasıyla meydana gelir. Buzul aşındırması vadileri deniz seviyesinin altına kadar derinleştirdiği için bu bölgelerde su derinliği yüzlerce metreye ulaşabilir. Hatta bazı fiyortlarda bu derinlik 1.000 metreyi aşabilmektedir. Fiyortların kıvrımlı, keskin kenarları ve dalgalı yapısı, buzulların hareket yönü ve aşındırma gücünün bir sonucudur.
Fiyort Kıyı Tipi Türkiye’de Nerelerde Görülür?
Türkiye, iklim ve coğrafi konum itibarıyla buzul etkisinin sınırlı olduğu bir ülkedir. Bu nedenle fiyort kıyı tipinin yaygın görülmesi mümkün değildir. Ancak Türkiye'de bu yapıya benzer bir örnek olarak Sinop ilinde bulunan Hamsilos Koyu öne çıkar. Hamsilos, buzul kökenli olmasa da fiyordu andıran kıvrımlı yapısı nedeniyle "Türkiye'nin tek fiyordu" olarak anılır.
Hamsilos Koyu Fiyort mu?
Jeolojik olarak tam anlamıyla bir fiyort olmasa da Hamsilos Koyu, fiyort benzeri yapısıyla dikkat çeker. Sinop'un yaklaşık 10 kilometre batısında yer alan bu koy, kıyıya doğru daralıp iç kısımlara doğru genişleyen şekliyle buzul vadilerini andırır. Hamsilos, Türkiye'deki fiyort benzeri tek kıyı oluşumu olarak kabul edilir.
Fiyort Hangi Ülkede Görülür?
Fiyort kıyı tipine en çok Norveç, İsveç, İzlanda, Grönland, Alaska ve Şili gibi kutup kuşağındaki ülkelerde rastlanır. Bu ülkelerdeki iklim koşulları buzulların geniş alanlarda var olmasına izin verdiğinden, fiyortların oluşumu için uygun ortam sağlanmıştır. Dünyanın en derin fiyortu olan Sognefjord, Norveç’te bulunur ve 1.200 metreden fazla derinliğe sahiptir.
Kıyı Tipleri Nasıl Oluşur?
Kıyılar; dalga aşındırması, buzul hareketleri, tektonik faaliyetler ve deniz seviyesi değişimleri sonucu şekillenir. Alçak kıyılar (delta, haliç) ve yüksek kıyılar (falez, fiyort) olmak üzere iki ana grupta incelenir. Fiyort kıyı tipi, bu yüksek kıyılar grubunda yer alır ve oluşumu yalnızca buzul etkisiyle mümkündür.
