Devletin sınırsız gücü karşısında yurttaşın elindeki en eski ve en etkili hukuk araçlarından biri olan Habeas Corpus Yasası, 17. yüzyıldan günümüze kadar bireysel özgürlüklerin teminatı olmayı sürdürüyor. Peki, Habeas Corpus ne demek? Habeas Corpus yasası nedir?
Habeas Corpus Ne Demek?
Habeas Corpus, Latince kökenli bir hukuk terimidir ve kelime anlamı olarak “bedeni hazır et” ya da “kişiyi getir” şeklinde çevrilebilir. Ancak hukuki bağlamda çok daha derin bir anlama sahiptir. Habeas corpus, bir kişinin özgürlüğünün yasal dayanak olmaksızın kısıtlandığı durumlarda devreye giren, temel bir bireysel hak ve anayasal güvencedir. Bu hak kapsamında bir kişi ya da onun adına hareket eden biri, mahkemeye başvurarak gözaltı veya tutukluluk hâlinin hukuka uygun olup olmadığının incelenmesini talep eder. Mahkeme, kişinin bedenen huzura getirilmesini ve tutukluluk kararının geçerli bir yasal gerekçeye dayanıp dayanmadığını inceler. Bu süreç, bireyleri keyfi ve hukuksuz devlet uygulamalarına karşı korur, hukuk devleti ilkesinin en somut örneklerinden birini oluşturur. Tarihsel olarak İngiliz hukuk sisteminden doğmuş olan bu uygulama, günümüzde demokratik anayasalarda insan haklarının temel teminatı olarak kabul edilmektedir.
Habeas Corpus Yasası Nedir?
Habeas Corpus Yasası, 1679 yılında İngiltere Parlamentosu tarafından kabul edilen ve bireylerin özgürlüğünü keyfi tutuklamalara karşı korumayı hedefleyen tarihi bir mevzuattır. Bu yasa, hâkimlerin tutukluluk kararlarının yasallığını inceleme yetkisini kurumsallaştırmış, böylece yürütme erkinin yargı denetimi dışında bireyleri süresiz ve nedensiz şekilde alıkoymasının önüne geçilmiştir. Yasa, tutuklanan kişilerin belirli bir süre içinde mahkeme huzuruna çıkarılmasını zorunlu kılarak, hem adil yargılanma hakkını güvence altına almış hem de hapis cezalarının keyfîliğe karşı şeffaf denetimini sağlamıştır. Habeas corpus yasası, zaman içinde sadece İngiltere’de değil, başta ABD olmak üzere birçok hukuk sisteminde örnek alınarak benimsenmiş ve anayasal güvence altına alınmıştır. Olağanüstü hâl, savaş veya kamu düzeninin ağır şekilde tehdit altında olduğu durumlarda bazı hükümetler bu hakkı geçici olarak askıya alabilmiştir; ancak uluslararası hukukta bu tür askıya almaların çerçevesi sıkı şekilde tanımlanmıştır. Modern dünyada Habeas Corpus Yasası, bireysel özgürlüklerin korunması açısından “büyük özgürlük emri” olarak değerlendirilmeye devam etmektedi
