Halil Kut Paşa’nın hem Osmanlı dönemindeki görevleri hem de Cumhuriyet sonrası yaşadığı dışlanma, dönemin iç ve dış politik koşulları çerçevesinde değerlendiriliyor. Peki, kullanıcılar tarafından merak edilen Halil Kut Paşa kimdir, neden sürgün edildi?
Halil Kut Paşa kimdir?
Halil Kut Paşa, 1882 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde önemli askeri başarılar elde etmiş üst düzey bir komutandır. Harp Akademisi'nden 1902 yılında mezun olan Halil Kut, Mustafa Kemal Atatürk ile sınıf arkadaşıydı. Trablusgarp ve Balkan savaşlarında görev aldıktan sonra I. Dünya Savaşı sırasında Irak Cephesi'nde öne çıktı. 1916 yılında İngiliz ordusunun büyük bir bölümünü Kut'ül-Amâre'de teslim alarak Osmanlı tarihine geçen bir zafere imza attı. Bu başarı, ona “Kut'ül-Amâre Kahramanı” unvanını kazandırdı. Enver Paşa’nın amcası olan Halil Paşa, savaş sonrası Kafkas İslam Ordusu ile Bakü'ye girerek Azerbaycan'ın Osmanlı nüfuzuna alınmasında da rol oynadı. 1923 yılında emekli olduktan sonra uzun yıllar kamuoyunun gündeminden uzak kaldı.
Neden sürgün edildi?
Halil Kut Paşa, Millî Mücadele yıllarında Ankara hükümetine destek vermek amacıyla Sovyetler Birliği ile diplomatik temaslarda bulunmuş ve Anadolu’ya silah ile mali yardım getirmiştir. Ancak Enver Paşa'nın Sovyetler'e karşı Türkistan'da başlattığı silahlı hareket ile olan yakınlığı, Ankara’da kuşkuyla karşılandı. Sovyetler nezdinde önemli bir isim olan Halil Paşa, Enver Paşa'nın çizgisinde olduğu düşüncesiyle Türkiye’deki yeni yönetim tarafından riskli bir figür olarak değerlendirildi. Bu nedenle 1920’lerin başlarında Türkiye’ye dönmesi istenmedi. Önce Moskova’da, ardından Berlin’de bir süre sürgün hayatı yaşadı. Cumhuriyet’in ilanından sonra özel izinle Türkiye’ye dönebildi ve aktif siyasi yaşamdan uzak durarak 1957’deki vefatına dek İstanbul’da yaşadı.
