Bir tüp kanla bir hayat kurtarabilirsiniz! Kök hücre bağışıyla lösemi başta olmak üzere birçok ağır hastalıkla savaşan binlerce hastaya umut olmak mümkün. Üstelik işlem sanıldığı gibi riskli değil; kısa süreli, güvenli ve denetimli. Sağlıklı bireyler için bu adım, bir başkasının yaşam hakkı demek. Peki, Kök hücre bağışını kimler yapabilir? Kök hücre bağışlamak riskli mi?
Kök Hücre Bağışı Nedir?
Kök hücre bağışı, genetik olarak uygun bir hastaya, sağlıklı bir donörden alınan kök hücrelerin nakledilmesidir. Bu tedavi yöntemi; lösemi (kan kanseri), lenfoma, kemik iliği yetmezliği gibi hayati risk taşıyan hastalıkların tedavisinde kullanılır. Kök hücreler, vücutta kan hücrelerini üretme görevini üstlenen temel hücrelerdir. Doğru eşleşme sağlandığında, bağışlanan hücreler hastanın vücuduna nakledilir ve sağlıklı kan hücresi üretimi başlatılır.
Kimler Kök Hücre Bağışçısı Olabilir?
Kök hücre bağışçısı olmak isteyen kişilerin belirli sağlık ve yaş kriterlerini taşıması gerekir. Türkiye’de bağış süreci TÜRKÖK (Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi) aracılığıyla yürütülmektedir. Uygun bir kök hücre bağışçısı olmak için gereken şartlar şunlardır:
- 18 ile 50 yaş arasında olmak
- En az 50 kilogram ağırlığında olmak
- Genel sağlık durumunun iyi olması
- Bulaşıcı hastalıklar (HIV, Hepatit B-C vb.) veya kronik ciddi rahatsızlıklara sahip olmamak
- Kanser, kalp-damar hastalıkları, otoimmün hastalıklar gibi bağışa engel teşkil eden bir hastalık taşımamak
Gönüllü bağışçılar, bağışçı veri bankasına kaydedilerek uygun eşleşme aramalarında değerlendirilirler.
Kök Hücre Nasıl Bağışlanır?
Kök hücre toplama süreci iki farklı yöntemle gerçekleştirilebilir. Hangi yöntemin uygulanacağı, hastanın ihtiyacına ve donörün sağlık durumuna göre belirlenir:
1. Aferez Yöntemi (Periferik Kan Yoluyla Toplama)
Bu yöntemde bağışçıya, işlemden birkaç gün önce kök hücreleri kana geçiren bir ilaç verilir. Ardından, bağışçının kolundan alınan kan bir cihazdan geçirilerek kök hücreler ayrıştırılır. Geri kalan kan tekrar vücuda verilir. İşlem genellikle 3–4 saat sürer ve hastaneye yatış gerekmez.
2. Kemik İliği Yöntemi
Nadir kullanılan bu yöntemde, bağışçı genel anestezi altında kalça kemiğinden sıvı kök hücre alınır. İşlem yaklaşık 1 saat sürer. Bağışçı genellikle aynı gün veya ertesi gün taburcu edilir. Yaklaşık 1-2 hafta içinde bağışçı eski sağlığına döner.
Kök Hücre Bağışının Riskleri Var mı?
Kök hücre bağışı, dünya genelinde uzun yıllardır uygulanan güvenli bir işlemdir. Ancak her tıbbi uygulamada olduğu gibi, kök hücre bağışında da bazı hafif ve geçici yan etkiler görülebilir:
- Aferez yöntemi sonrası baş ağrısı, yorgunluk, kas ağrısı veya iğne yerinde hafif hassasiyet olabilir.
- Kemik iliği bağışında ise işlem sonrası kalça bölgesinde ağrı ve kısa süreli halsizlik yaşanabilir.
- Her iki yöntemde de ciddi, kalıcı sağlık riski yoktur ve bağışçı sağlığı sürekli olarak uzman ekipler tarafından takip edilir.
Neden Gönüllü Olmalıyız?
Kök hücre bağışı, bir insanın hayatını kurtarabilecek en doğrudan ve etkili yöntemlerden biridir. Özellikle çocuk hastalar, nadir genetik yapıya sahip bireyler veya acil nakil bekleyenler için her yeni gönüllü, bir umut demektir. Uyumlu bir donör bulmak zaman alabilir. Bu yüzden, gönüllü bağışçı sayısının artması, daha fazla hayatın kurtarılması anlamına gelir.
