Kolesterol, vücut için önemli bir bileşendir ancak yüksek seviyeleri kalp hastalıkları gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Peki, kolesterol neden yükselir? Beslenme alışkanlıkları, yaş, genetik yatkınlık, bazı hastalıklar ve ilaçlar kolesterol seviyelerini etkileyebilir. Bu faktörlerin etkilerini detaylı bir şekilde ele alalım.
Kolesterol neden olur?
Kolesterol, vücuda iki şekilde alınır: Besin yoluyla alınım ve karaciğerden üretim. Hayvansal gıdalar, özellikle et, yumurta, süt ve süt ürünleri, kolesterolün vücuda alınmasını sağlar. Karaciğer ise kolesterolü ortadan kaldırmakla görevlidir, ancak hormonlar ve D vitamini üretimi için gereken kolesterolün bir kısmını salgılar.
Günlük kolesterol ihtiyacı yaklaşık olarak 1 gramdır. Karaciğer, bu ihtiyacın %70'ini karşılayabilirken, geri kalanı besinlerden alınır. Kolesterol, vücut için önemli olsa da, fazlası kandaki kolesterol seviyesini artırabilir.
Vücutta iki tip kolesterol bulunmaktadır:
- HDL (iyi huylu kolesterol): Besinlerle alınamaz, karaciğer tarafından üretilir. Kandaki fazla kolesterolü karaciğere taşır ve kolesterol seviyesini düzenler.
- LDL (kötü huylu kolesterol): Karaciğerde üretilir ve kolesterolü kana taşır. Bu tip kolesterolün yüksek olması, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kolesterolü yükselten şeyler nelerdir?
1. Beslenme tarzı, özellikle doymuş yağlardan zengin beslenme biçimi, kolesterol yüksekliğine neden olan önemli faktörlerden biridir. Tereyağı, margarin, krema, kaymak, süt, peynir ve etlerde bulunan yağlar kolesterolü artırabilir.
Kolestürolün yükselmesine sebep olan bazı besinler:
- Hazır salata sosları,
- Hidrojenik yağlar,
- Hindistancevizi yağı,
- Kırmızı et,
- Margarin,
- Mayonez,
- Palmiye yağı,
- Hazır pastane ürünleri,
- Şarküteri ürünleri,
- Tam yağlı peynir, yoğurt, süt, krem şanti, krema ve süt tozu,
- Tereyağı, kuyruk yağı, margarin, iç yağı,
- Yağda kızartılmış besinler.
2. İlerleyen yaş: Kolesterol düzeyinin artmasına neden olabilir. Özellikle kadınlarda menopoz, kolesterolün yükselmesine etki edebilir.
3. Şişmanlık: Kötü ve dengesiz beslenme sonucu oluşan şişmanlık, kolesterolü yükseltebilir. Vücutta fazla yağ bulunması, özellikle iyi kolesterol olarak bilinen HDL'nin azalmasına neden olabilir. Ancak, genetik yatkınlığı olan kişilerde, zayıf olmalarına rağmen kolesterol yükselebilir.
4. Geçirilmiş bazı hastalıklar: Diyabet, hipotiroidi, karaciğer ve böbrek hastalıkları, kolesterolün yükselmesine neden olabilir.
5. Kullanılan ilaçlar, ağır akne, yüksek kan basıncı ve kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar ve beta blokerler, kolesterolü artırabilir.
6. Sigara kullanımı: Sigara iyi kolesterol olarak bilinen HDL miktarını azaltabilir ve kalp krizi riskini artırabilir.
7. Genetik yatkınlık: Kolesterol hastalığı genetik olabilir. Ailesel yüksek tansiyon gibi nedenlerle kolesterol yükselebilir. Vücutta LDL reseptörlerini kontrol eden tek bir gen arızalı olduğunda bile yüksek kolesterole yol açabilir.
