Küresel lojistik sektörü, kara, hava ve deniz yolu taşıma senetlerinin dijital ortama taşınmasıyla yeni bir evreye giriyor. Konşimentoların elektronik versiyonlarının devreye alınması, hem mülkiyet devirlerini hızlandırıyor hem de belge güvenliğini artırıyor. Peki, Konşimento nedir, ne işe yarar?
Konşimento nedir?
Konşimento (İtalyanca kökenli: conoscimento), denizyolu taşımacılığının kalbinde yer alan, yükün teslim alındığını ve taşınmak üzere gemiye yüklendiğini kanıtlayan kıymetli ve hukuki bir belgedir. Yükleten, alıcı ve ihbar merci gibi kritik bilgileri barındıran bu belge, yalnızca bir makbuz değil; aynı zamanda bir taşıma sözleşmesi ve mülkiyet hakkını temsil eden ticari bir evraktır. Alıcının, yük üzerindeki hakkını kullanabilmesi için konşimentoyu ibraz etmesi zorunludur—aksi takdirde, malı teslim alması mümkün değildir.
Kara Yolu Taşıma Senedi (CMR Belgesi)
Kara taşımacılığına özgü olan ve CMR Konvansiyonu’na taraf ülkelerde geçerli olan bu belge, malların karayolu ile taşınacağını ve taşımanın uluslararası CMR kurallarına tabi olduğunu belgeleyen resmi bir kayıttır. Navlun komisyoncusu ya da taşıma firması tarafından hazırlanır. Taşıyıcının, malları belirlenen şartlarda teslim aldığını ve taşıma sözleşmesinin kurulduğunu hukuken ispat eder. Ancak mülkiyet devri özelliği taşımaz; bu sebeple ciro edilemez.
Üç orijinal nüsha halinde hazırlanır:
- Biri yükletene,
- Biri taşımaya eşlik etmek üzere,
- Diğeri taşımacının dosyasında kalmak üzere düzenlenir.
Yükleten, mallar taşıma halindeyken taşıma sürecine müdahale hakkına sahiptir. Taşıyıcıya yeni talimatlar vererek teslimat noktasını değiştirme, gönderiyi durdurma ya da farklı bir alıcıya yönlendirme talebinde bulunabilir. Ancak bu hak, taşıma senedinin ikinci nüshası alıcıya teslim edildiği anda sona erer.
Hava yolu taşıma senedi (Air Waybill / AWB)
Havayolu taşımacılığı için düzenlenen AWB, malın taşınmak üzere teslim alındığını gösteren bir makbuz niteliğindedir. Konşimentodan farklı olarak mülkiyet devretmez ve ciro edilemez. AWB, çoğunlukla üç orijinal ve dokuz kopya halinde düzenlenir:
- 1 numara: Havayolu şirketine,
- 2 numara: Alıcıya,
- 3 numara: Yükletene aittir (genellikle bankalara ibraz edilen nüsha budur).
Belgede yer alan bilgiler; uçuş numarası, sevkiyat tarihi, malın tanımı ve miktarı, alıcı ve yükleten bilgileri, navlun bedeli ve taşıyıcı havayolu firmasının onay ve imzasıdır. Alıcı, gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra mallarını bu belge sayesinde teslim alır. Belge bazen doğrudan alıcı yerine, alıcının bankası adına da düzenlenebilir. Böyle durumlarda banka, havayolu şirketine talimat vererek malların alıcıya teslimini sağlar.
Deniz yolu taşıma senedi
Bu belge, gemi şirketi, acentesi ya da gemi kaptanı tarafından düzenlenerek, malların taşınmak üzere teslim alındığını ve yüke ilişkin bilgilerin doğru şekilde kayıt altına alındığını gösterir. Gerek emre, gerek nama düzenlenebilir. Üzerine “yükleme kaydı” eklenmişse, sadece bir makbuz değil aynı zamanda bir taşıma sözleşmesi anlamı taşır.
En önemli farkı ise mülkiyeti temsil etmesi ve ciro edilebilir olmasıdır. Bu özellik sayesinde, taşıma süreci devam ederken malın mülkiyeti el değiştirebilir.