ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), Mars atmosferinde elektrostatik boşalmalar tespit edildiğini duyurarak, “mini yıldırım” olarak adlandırılan bu elektriksel kıvılcımların gezegenin iklim dinamikleri hakkında yeni bir dönemin kapısını açtığını açıkladı. Keşif, Mars’ta gelecekte yapılacak insanlı ve robotik görevlerin güvenliği açısından da kritik önem taşıyor. NASA’nın Perseverance keşif aracındaki SuperCam cihazı, iki Mars yılı boyunca yaptığı 28 saatlik mikrofon kaydında toz hortumları ve fırtınalar sırasında oluşan 55 elektrostatik boşalma tespit etti. Bu boşalmaların, toz taneciklerinin yüksek hızla sürtünmesi sonucu oluştuğu değerlendiriliyor. Bilim insanları, söz konusu kıvılcımların Dünya’daki yıldırımlara kıyasla çok daha küçük ve kısa süreli olmasına rağmen, Mars atmosferinin yapısını anlamada büyük bir dönüm noktası olduğunu belirtiyor.
“Yaşanabilirlik ve Görev Güvenliği İçin Önemli”
Çalışmanın baş yazarı gezegen bilimci Baptiste Chide, keşfin sadece atmosferik süreçlerin değil, gelecekte Mars’a gönderilecek araç ve astronotların güvenliğinin anlaşılması açısından da kritik olduğunu vurgulayarak şu değerlendirmeyi yaptı: “Mars’ın atmosferindeki elektriksel boşalmalar, iklim modellemeleri, yüzey araştırmaları ve insanlı görev planlamasında doğrudan etki yaratacak büyük bir keşiftir.” Chide’ye göre Mars’ın ince, kuru ve karbondioksit yoğun atmosferi, elektrik yükünün daha kolay kıvılcıma dönüşmesine olanak tanıyor. Dünya çöllerinde benzer elektriklenmeler görülse de atmosferin yoğunluğu nedeniyle bu enerji kıvılcım aşamasına çoğunlukla ulaşmıyor.
“Bir Çıtırtı, Bir Tokat Sesi Gibi”
Bilim ekibinde yer alan Ralph Lorenz, tespit edilen elektriksel etkinliği klasik anlamda yıldırım olarak tanımlamanın doğru olmadığını belirterek, mini yıldırımların yalnızca birkaç milimetre uzunluğunda olduğunun altını çizdi: “Bu, dev bir şimşek değil; bir tokat sesi ya da çıtırtı gibi küçük bir kıvılcım.” Bilim insanları, olayın halıda yürüyüp metal bir yüzeye dokununca hissedilen elektriklenmenin benzeri olduğunu ifade ediyor. Bu bulguyla Mars, atmosferinde elektriksel etkinlik olduğu doğrulanan gezegenler listesine resmen katıldı. Bu liste daha önce yalnızca Dünya, Satürn ve Jüpiter’i içeriyordu. Yapılan analizler, Mars’ta büyük ve tehlikeli yıldırımlar olmayabileceğini gösterse de, küçük kıvılcımların uzay araçlarının elektronik sistemleri için risk oluşturabileceği, ayrıca Mars tozunun elektrikle yüklenmesinin yaşam destek sistemlerini etkileyebileceği düşünülüyor.
Gelecek Görevler İçin Yeni Bir Sayfa
NASA, elde edilen verilerin ilerleyen yıllarda Mars yüzeyinde kurulması planlanan üsler, enerji sistemleri ve iletişim altyapısında doğrudan kullanılacağını belirtiyor. Bilim insanları şimdi, elektriksel etkinliğin mevsimsel değişimini, coğrafi dağılımını ve şiddetini araştırmayı hedefliyor. Keşif, Mars’ın sadece jeolojik ve iklimsel açıdan değil; elektrodinamik bir gezegen olarak da yeniden değerlendirilmesi gerektiğini gösteriyor. Mars atmosferinin sırlarının çözülmesinde artık “sessiz bir mikrofon kaydı” dönüm noktası olarak tarihe geçmiş durumda.
