Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesinin hayata geçtiği 29 Ekim, Türk milletinin bağımsızlık iradesini Cumhuriyetle taçlandırdığı tarihtir. Peki, Cumhuriyet Bayramı neden 29 Ekim'de ilan edildi? 29 Ekim'de ne olmuştur?
Cumhuriyet Neden 29 Ekim’de ilan edildi?
Cumhuriyet’in ilanı, yalnızca bir yönetim değişikliği değil; halk egemenliğine dayalı, çağdaş bir devlet yapısına geçişin sembolüdür. Bu tarih özel olarak seçildi çünkü Cumhuriyet’e geçişin altyapısı, 1923 yılı boyunca siyasi ve toplumsal düzlemde olgunlaştırılmıştı. Mustafa Kemal Atatürk, yeni rejimin kararlılıkla ilan edilmesi için en uygun zamanın Ekim ayı sonunda olduğunu öngörmüştü.
28 Ekim 1923 akşamı, Çankaya Köşkü'nde yapılan toplantıda Atatürk tarihi cümlesini kurdu:
“Efendiler! Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz.”
Bu cümle, yalnızca bir bildirimin değil, yüzlerce yıllık bir monarşi geleneğinden kopuşun ifadesiydi. Ertesi gün, yani 29 Ekim 1923’te, Türkiye Cumhuriyeti resmen kuruldu.
29 Ekim 1923’te ne oldu?
O gün TBMM’de yapılan oturumda, Anayasa’nın 1. maddesi değiştirilerek devletin yönetim şekli açıkça “Cumhuriyet” olarak belirlendi. Yeni rejimle birlikte yasama ve yürütme yetkisi millete, yani Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne devredildi.
Aynı gün, yapılan oylamayla Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’in ilk Cumhurbaşkanı olarak oybirliğiyle seçildi. Böylece devletin en tepesinde, halk iradesiyle göreve gelen bir lider dönemi resmen başlamış oldu.
29 Ekim bayram olarak kutlanıyor?
29 Ekim sadece bir yönetim biçimi değişikliğinin tarihi değil; Türk milletinin kendi kaderine yön verme iradesini resmen hayata geçirdiği gündür. Halkın yönetime doğrudan katılımı, milli egemenlik ve laik hukuk devleti gibi kavramların temeli bu tarihte atılmıştır.
Bu nedenle 29 Ekim, 1925 yılından itibaren "Cumhuriyet Bayramı" olarak kutlanmaya başlanmıştır. Her yıl coşkuyla kutlanan bu gün, aynı zamanda Atatürk ilke ve inkılaplarının hatırlandığı, demokrasinin değerinin vurgulandığı bir toplumsal hafıza günüdür.
