Türk–Japon diplomatik ilişkilerinin en önemli dönüm noktalarından biri olan Ertuğrul Fırkateyni faciasının üzerinden 135 yıl geçti. 16 Eylül 1890’da Kuşimoto açıklarında yaşanan elim kaza, sadece denizcilik tarihinin en büyük trajedilerinden biri değil, aynı zamanda iki ülke arasındaki dostluğun da temeli oldu.
Sultan II. Abdülhamid’in Japonya Seferi
Sultan II. Abdülhamid’in talimatıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun “yerli ve milli” gemilerinden olan Ertuğrul, dostane ilişkileri geliştirmek amacıyla 14 Temmuz 1889’da İstanbul’dan hareket etti. Geminin Süveyş Kanalı üzerinden Cidde, Aden, Bombay, Kolombo, Singapur, Saygon, Hong Kong ve Nagasaki güzergâhını takip ederek Japonya’ya ulaşması planlandı. Ancak arızalar, liman ziyaretleri ve Singapur’da yakalanılan tayfun mevsimi nedeniyle yolculuk 11 ay sürdü. Ertuğrul, nihayet 7 Haziran 1890’da Yokohama’ya ulaştı.
Facia: 16 Eylül 1890
Dönüş yoluna çıkan gemi, aynı günün akşamında Oşima Adası açıklarında tayfuna yakalanarak Funakura kayalıklarına çarptı. Parçalanan Ertuğrul kısa sürede battı. Kazada 530’un üzerinde Osmanlı leventi şehit oldu, sadece 69 denizci yaralı olarak kurtarıldı. Kurtulanlar Japonya’da dört ay süren tedavinin ardından Japon donanmasına ait Kongo ve Hiei korvetleriyle İstanbul’a getirildi.
Türk–Japon Dostluğunun Başlangıcı
Facianın ardından Japon halkı ve iş insanları, şehit ailelerine ve kazazedelere yardım kampanyaları başlattı. Bu süreç, coğrafi uzaklıktan dolayı geç başlayan Türk–Japon diplomatik ilişkilerinin güçlü bir dostluk bağıyla perçinlenmesine vesile oldu. O günden bu yana her yıl anma törenleri düzenleniyor, iki ülke bu acıyı ortak bir hafıza olarak yaşatıyor.
“Ertuğrul’un İzinde” Türk Donanması
Türk Deniz Kuvvetleri, bu tarihi yolculuğun izinden giderek, farklı dönemlerde aynı güzergâhta seferler düzenledi. 2010, 2015 ve son olarak 2024 yılında TCG Kınalıada korveti Ertuğrul’un rotasını izledi. Tamamen milli imkânlarla inşa edilen gemi, 19 ülkenin 25 limanını ziyaret ederek hem Türkiye’nin denizcilik gücünü hem de savunma sanayisinin geldiği noktayı dünyaya tanıttı.
Deniz Müzelerinde Ertuğrul’un Hatırası
Ertuğrul Fırkateyni’ne ait objeler, İstanbul Deniz Müzesi’nde özel bir salonda sergileniyor. Maketler, mürettebata ait fotoğraflar, şehitlerin üzerinden çıkan eşyalar, kazadan kurtulanların raporları ve II. Abdülhamid döneminde yardım kampanyası düzenleyen Japon iş insanı Torajiro Yamada’ya verilen nişan, ziyaretçilerin ilgisine sunuluyor.
Ayrıca kazanın yaşandığı Kuşimoto’da 1891’de inşa edilen Ertuğrul Anıtı, 1937’de Türkiye tarafından restore edildi. Her yıl burada anma törenleri düzenleniyor. 1974’te Kuşimoto’da açılan Türk Müzesi ise Ertuğrul’un hatırasını yaşatan diğer önemli mekânlardan biri.
