Günümüzde Hurufilik
Hurufilik, 14. yüzyılda Fazlullah-ı Hurûfî tarafından kurulan mistik bir mezheptir. İnanca göre, harflerin, sayıların ve dizilimlerinin ilahi sırlar barındırdığı kabul edilir. Her harfin bir anlamı vardır ve kutsal metinlerdeki dizilimler üzerinden metafizik yorumlar yapılır. Günümüzde, klasik anlamda bir Hurufilik tarikatı aktif olarak faaliyet göstermese de bu inanca dayalı yorumlar ve semboller özellikle mistik çevrelerde ve alternatif tasavvufi yorumlarda etkisini sürdürmektedir.
Türkiye’de Hurufilik
Hurufilik, Osmanlı döneminde Bektaşi tarikatı ile temas kurmuş, gizli ya da sembolik biçimlerde Anadolu'da yayılmıştır. Seyid Nesimi gibi önemli şairlerin etkisiyle Anadolu tasavvuf dünyasında iz bırakmıştır. Bugün, akademik düzeyde ya da tasavvuf meraklıları arasında Hurufilik üzerine incelemeler devam etmektedir. Bazı Bektaşi kökenli terminolojide Hurufilik etkilerine rastlanabilir.
Hurufilik ve İnsan Yüzü
Hurufiliğe göre insan yüzü kutsal metinlerin anahtarıdır. Yüzdeki her bir uzuv, Arap alfabesindeki bir harfe tekabül eder. Gözler, burun, kaşlar ve ağzın harfsel karşılıkları olduğuna inanılır. Bu sembolizm aracılığıyla insan yüzü, Tanrı'nın yeryüzündeki tecellisi olarak yorumlanmıştır. Elif, Lâm, Mîm gibi harflerin yüzdeki yerleri üzerinden evrensel hakikatlerin okunabileceği düşünülür.
Hurufilik Tarikatı
Hurufilik, klasik anlamda bir tarikat yapısına sahiptir. Fazlullah-ı Hurûfî tarafından temellendirilmiş, eserleri ve yorumlarıyla öğrencileri üzerinden yayılmıştır. Tarikat, Cavidan el-Kebir gibi eserlerle harflerin metafizik anlamlarını incelemiş; Zülfikar, Fadlûllah ve Nesimi gibi isimlerle Anadolu'dan Azerbaycan'a kadar etkinlik göstermiştir. Hurufilik tarikatı, zamanla siyasi baskılarla dağılsa da etkisi özellikle Bektaşi ve Batıni geleneklerde hissedilmeye devam etmiştir.
Hurûfîlik Neeye İnanır?
Hurûfîler, Kuran’ın sadece zahiri anlamına değil, batıni anlamına da önem verirler. Harflerin kutsal olduğuna, insan yüzü ve uzuvlarının harfleri temsil ettiğine, cennet ve cehennem gibi kavramların sembolik olduğuna inanırlar. Ayrıca Mehdi inancı da Hurufilikte merkezidir; Mehdi’nin gelecekte yeniden hakikati açıklayacağına inanılır.
Hurûfîlik Hangi Mezheptir?
Hurufilik, klasik İslam mezheplerinden biri olmaktan çok, Batıni ve mistik bir yorum çizgisi izleyen tasavvufi bir akımdır. İran, Azerbaycan ve Anadolu'da etkili olmuş; zaman zaman Şiilik, Batınilik ve Bektaşilikle temas kurmuştur. Özünde harfler üzerinden vahiy ve hakikati anlama çabası yatar. Hurufilik, sembolizm ve mistisizmin birleştiği bu yapısıyla hem tasavvufi düşüncede hem de edebiyatta etkisini sürdürmektedir.
