Adı, bir hastane duvarındaki anıtta sessizce yankılanıyor; ancak bıraktığı etki hâlâ binlerce çocuğun yaşamında sürüyor. Manisalı Moris Şinasi, yalnızca sanayi çağının girişimcilerinden biri değil, aynı zamanda küresel bir vizyonu yerel bir şefkatle birleştiren öncü bir hayırseverdi. Peki, Moris Şinasi kimdir? Moris Şinasi Türk mü?
Moris Şinasi: Manisa’dan New York’a Uzanan Bir Girişimcilik ve Hayırseverlik Hikâyesi
Moris Şinasi (doğum adıyla Musa Eskenazi), 1855 yılında Manisa’da yoksul bir Sefarad Yahudi ailesinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Zorlu bir çocukluk geçiren Şinasi, henüz dokuz yaşındayken difteri hastalığına yakalandı. Sağlığına, kendisini tedavi eden bir Müslüman hekimin çabalarıyla kavuştu. Ailesi bu iyiliğe duyduğu minneti, oğullarına doktorun adını vererek gösterdi: Şinasi.
Genç yaşta ailesine destek olmak için çeşitli işlerde çalıştı. Okuma yazma bilmediği için mezarlık bekçiliği görevinden alınsa da, bu dönemde tütün sektörüne adım attı. Henüz 15 yaşındayken kardeşi Salamon ile birlikte memleketinden ayrılarak Mısır’a göç etti. İskenderiye limanında yük taşımacılığı yaparken tanıştığı Yunanlı tütün tüccarı Garafollo’nun yanında çalışmaya başladı ve bu alandaki bilgisini derinleştirdi. Otuz yaşına geldiğinde Garafollo’dan aldığı 25 bin dolarlık borçla Amerika’ya göç etti. Bu yolculuk, onun küresel tütün endüstrisindeki yükselişinin başlangıcı oldu.
Amerika’da "Morris Schinasi" adını alan girişimci, 1893 yılında sigara sarma makinesi icadıyla Chicago’daki Kolomb Dünya Fuarı’na katıldı. O dönemde sigaralar elle sarılırken, Şinasi’nin geliştirdiği bu makine sektörde büyük yankı uyandırdı. Aynı yıl kardeşiyle birlikte New York’ta "Schinasi Brothers Company" adlı sigara fabrikasını kurarak Osmanlı'dan ithal ettikleri tütünü işleyip pazarladılar. İşçilerini ise doğrudan Manisa’dan getirdiler; böylece doğduğu topraklarla bağını hiç koparmadı.
1903 yılında Laurette Ben Rubi ile evlenen Şinasi, 1916’da şirketini American Tobacco Company’ye satarak aktif iş yaşamını sonlandırdı. Ancak girişimcilik ruhunu hayırseverlik vizyonuna dönüştürdü. 1928 yılında yaşamını yitiren Moris Şinasi, mirasının önemli bir kısmını Manisa’da bir çocuk hastanesi kurulması amacıyla bağışladı. Bu bağış sayesinde, 1933 yılında "Moris Şinasi Milletlerarası Çocuk Hastanesi" açıldı. Hastanenin finansmanı, ABD borsasına yatırılan fonlarla sürdürüldü ve bu gelirle hastanenin tıbbi ihtiyaçları yıllarca karşılandı.
Moris Şinasi’nin külleri, doğduğu kente bıraktığı bu kalıcı armağanın, hastane duvarındaki bir anıt plakasının arkasına gömüldü. Bugün hâlâ Manisa’da hizmet veren bu hastane, onun adını ve vizyonunu yaşatmaya devam ediyor.
Moris Şinasi Türk müydü?
Moris Şinasi, 1855 yılında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde, Manisa’da doğmuş Sefarad Yahudi kökenli bir hekimdir. Dolayısıyla etnik kimliği açısından Türk değil, ancak Osmanlı vatandaşıdır.
