Bağımlılık, bireyin hayatını olumsuz etkileyen bir istekle, ona karşı koyamama durumu olarak tanımlanır. Günümüzde en sık karşılaşılan bağımlılık türlerinden biri, dijital bağımlılıktır. Bu, aşırı mobil cihaz kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan bir davranış bozukluğudur. Amerikan Psikiyatri Derneği, dijital oyun veya internet bağımlılığını genellikle sosyal normlara aykırı, bireyin yaşamını ciddi şekilde etkileyen yıkıcı bir davranış kalıbı olarak tanımlar.
Dijital bağımlılığın belirtilerini LifeClub Sağlık Hizmetleri'nden Uzman Klinik Psikolog Cansu Karaman şu şekilde sıralıyor:
- Çevresiyle iletişim kurmak yerine sosyal medya arkadaşlıklarını tercih etmek,
- Mobil cihazlardan uzak kaldıkları zaman kendilerini yalnız hissetmek,
- Sürekli çevrimiçi olma isteği,
- Sosyal medya araçlarını yoğun olarak kullanma,
- Sosyal ortamlarda bile sosyal ağlara odaklanma,
- Yüz yüze iletişimi sevmeme,
- Sosyal medyadan uzak kalındığında huzursuzluk ve yoksunluk hissi,
- Hayatlarındaki tüm aktiviteleri sosyal medyada paylaşma isteği,
- Sosyal medyada takip ettikleri kişilerle kendi hayatlarını karşılaştırma.
Nomofobi ve Netlessfobi Nedir?
Cansu Karaman, fobinin bir durum karşısında kişinin kendini tehlikede hissederek ileri düzeyde korkuya kapılma durumu olduğunu belirterek, dijital kaygı bozuklukları Nomofobi ve Netlessfobi'yi şu şekilde açıklıyor:
"Nomofobi, kişinin cep telefonu ile kurduğu iletişimden uzak kalma korkusu olarak tanımlanır. Bu kişiler, cep telefonunda çok zaman harcarlar, bir veya daha fazla cep telefonu bulundururlar ve her zaman çantalarında şarj cihazı taşırlar. Cep telefonunu kaybetme veya yanlarında olmaması, şarjının bitmesi düşüncesi kişiyi kaygılı ve gergin hissettirir. Cep telefonu kullanımının yasaklandığı yerlerden kaçınma eğilimindedirler ve cep telefonu ile birlikte uyuma gibi belirtiler gösterebilirler.
Netlessfobi, aşırı internet kullanımından kaynaklanan kişinin internetsiz kalmaktan korkma ve kaygılanma durumu olarak tanımlanır. Netlessfobik kişiler, günlük hayatlarında internet erişiminin kısıtlanmayacağı yerlerde zaman geçirirler, günde 8 saatten fazla aktif olabilirler, internete bağlanamadıkları zaman hayatın durduğunu düşünürler, internet kesildiğinde çevresindeki insanların veya takip ettikleri kişilerin hayatlarından mahrum kalacakları endişesini taşırlar. Uyuyor bile olsalar, telefonlarını kendilerinin rahat ulaşabilecekleri yerlerde bulundururlar. Ayrıca sosyal medya hesaplarına gelen bildirim seslerinden keyif alırlar ve internetten kısa süre bile olsa uzak kalamazlar.
Netlessfobi, dünya genelinde bir sorun haline gelmiş ve kişileri psikolojik ve fizyolojik açıdan olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle bağımlılık duygusunun oluşturduğu etki, kişilerde depresyona kadar uzayabilmektedir."
Dijital Bağımlılık Nasıl Önlenir?
Uzm. Klinik Psikolog Cansu Karaman, dijital bağımlılığı önlemek için şu önerilerde bulunuyor:
- Gün içinde sosyal medyada geçirilecek zamanı belirleyin ve belirlediğiniz süreyi aştığınızda kesinlikle kapatın.
- Spor yapmak veya kitap okumak gibi hoşlandığınız aktivitelere zaman ayırın.
- Teknolojik bağımlılıktan korunmak için gün içinde kısa molalar verin.
- Telefonunuzdaki sosyal medya bildirimlerinin görünürlüğünü ve sesini kapatın.
- İletişiminizi yazılı değil, yüz yüze kurmaya çalışın.
Ancak, bu önerilere rağmen dijital bağımlılıkla başa çıkamıyorsanız ve işlevselliğinizde bozulmalar fark ediyorsanız, mutlaka psikolojik destek almanız önemlidir.
