Ekranda gördüğünüz birini arkadaşınız gibi hissediyorsanız, yalnız değilsiniz. Sosyal medya kullanıcılarının önemli bir kısmı, takip ettikleri içerik üreticileriyle karşılıklı olmayan ama yoğun duygusal bağlar kuruyor. Peki, Parasosyal ilişki ne demek? Parasosyal duygu düzenleme nedir?
Parasosyal İlişki nedir?
Günümüzde televizyon, sosyal medya ve dijital içerik üreticileriyle birlikte hayatımıza giren yeni bir ilişki biçimi var: Parasosyal ilişki. Bu kavram, izleyicinin bir medya figürüyle (örneğin bir influencer, YouTuber, oyuncu ya da sunucu) kurduğu tek taraflı, hayalî bağı ifade eder. Gerçekte karşılıklı bir iletişim yoktur; ancak izleyici, karşısındaki kişiyi yakından tanıyormuş gibi hisseder, onunla duygusal bağ kurar ve çoğu zaman bu ilişkiyi gerçek bir arkadaşlık ya da dostluk gibi içselleştirir.
Parasosyal ilişkiler, takipçinin günlük yaşamına dâhil olur. Kimi zaman yalnızlık hissini azaltır, kimi zaman destek ya da ilham kaynağı olur. Ancak bu bağların tek yönlü olması, bazı kişilerde abartılı beklentilere, kırılganlığa ya da takıntıya da yol açabilir. Sosyal medya çağında bu ilişki biçimi giderek yaygınlaşırken, bireylerin medya figürleriyle kurduğu duygusal bağlılık da daha görünür hale gelmiştir.
Parasosyal Duygu Düzenleme nedir?
Parasosyal ilişkiler yalnızca psikolojik bir bağ kurmakla kalmaz, aynı zamanda bireyin duygularını yönetmesinde de aktif rol oynayabilir. Bu noktada karşımıza çıkan kavram ise parasosyal duygu düzenlemedir. Basitçe ifade etmek gerekirse; kişi, medya figürleriyle olan bu hayalî ilişki üzerinden duygusal denge kurmaya çalışır. Stresli olduğunda sevdiği fenomenin videolarını izler, yalnız hissettiğinde bir yayıncının sohbetlerine dahil olur, hatta bazen moral bulmak için sadece onun gönderilerine göz atar.
Bu süreçte medya kişisinin varlığı, tıpkı bir arkadaşın sağladığı gibi güven, teselli veya huzur duygusu yaratabilir. Ancak tüm bu etkiler tek taraflı olduğu için, birey farkında olmadan gerçek sosyal çevresinden uzaklaşabilir ya da bağımlı bir izleme alışkanlığı geliştirebilir. Bu da uzun vadede sağlıksız bir duygusal düzenleme mekanizmasına dönüşebilir.
Yeni Nesil Bağlılık biçimi: Risk mi, ihtiyaç mı?
Parasosyal ilişkiler ve bu ilişkiler yoluyla duygu düzenleme, özellikle dijital kuşak arasında oldukça yaygın. Bu yeni iletişim modeli; bir yandan bireylere yalnızlıkla başa çıkma, kendini ait hissetme ve destek bulma imkânı sunarken, diğer yandan sosyal izolasyonu, gerçek bağ eksikliğini ve duygusal kırılganlığı da beraberinde getirebiliyor.
Bu nedenle parasosyal ilişkiler ne romantize edilmeli ne de tümüyle tehlikeli ilan edilmelidir. Önemli olan, bireyin bu bağı neden ve nasıl kurduğunu fark edebilmesi, gerçek sosyal ilişkilerle bu ihtiyacı dengelemesidir.
