Ege Üniversitesi, çevre ve insan sağlığını tehdit eden plastik kirliliğine karşı dikkat çeken bir bilimsel çalışmaya daha ev sahipliği yapıyor. Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü öğretim üyesi Doç. Dr. Banu Yoho’nun yürütücülüğünü üstlendiği “Topraktan Bitkiye Nanoplastik Alınımı: Py-GC-MS ile Kantifikasyonu ve PET Görüntüleme ile Görselleştirilmesi” başlıklı proje, TÜBİTAK tarafından desteklenmeye hak kazandı.
Proje, tarım topraklarında biriken nanoplastiklerin bitkiler tarafından ne ölçüde alındığını ve bu süreçte insan sağlığına olası etkilerini incelemeyi hedefliyor. Çalışma, tarımsal üretimde kullanılan plastik malçların toprakta mikro ve nanoplastik parçacıklara dönüşmesiyle oluşan kirliliğin çevresel ve biyolojik sonuçlarına ışık tutacak.
Rektör Budak: “Bilimsel üretkenliğimiz meyvesini veriyor”
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, projeyi hayata geçiren Doç. Dr. Banu Yoho ve ekibini makamında ağırladı. Prof. Dr. Budak, üniversitede oluşturulan güçlü akademik araştırma ekosisteminin TÜBİTAK nezdinde giderek daha fazla projeyle karşılık bulduğunu belirtti. Tarımsal üretimde plastik kirliliği konusunda önemli veriler sunacak bu araştırmanın, çevre ve sağlık alanlarında fark yaratacağını vurguladı.
Proje yürütücüsü Doç. Dr. Banu Yoho, her yıl yaklaşık 4,4 milyon ton tarımsal plastik malç filminin topraklara karıştığını ve bu miktarın giderek arttığını belirtti. Küresel plastik atıklarının üçte birinin toprak ve su ekosistemlerine girdiğini, 2050 yılına kadar bu oranın yüzde 400 artmasının öngörüldüğünü aktardı. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde tarımsal verimi artırmak için kullanılan düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) malçların mikro ve nanoplastiklere dönüştüğünü belirten Yoho, bu parçacıkların hem toprak ekosistemini hem de insan sağlığını tehdit ettiğini ifade etti.
Son yıllarda yapılan çalışmaların, bu plastiklerin ağır metallerle birleşerek kardiyovasküler hastalıklardan toksik etkilere kadar birçok sağlık sorunuyla bağlantılı olduğunu gösterdiğini hatırlatan Yoho, projenin bu risklerin nicel olarak ölçülmesine katkı sağlayacağını söyledi.
Tıp ve tarım alanında çığır açacak veriler
Doç. Dr. Yoho, nanoplastik alımına dair mevcut çalışmaların çoğunun laboratuvar ortamına sınırlı kaldığını, gerçekçi tarım koşullarını yansıtmadığını belirtti. Yeni projede ise çevresel olarak anlamlı koşullar altında bitkilerin nanoplastik alımını ölçmek için Py-GC-MS analizi ve PET görüntüleme teknolojisi kullanılacak. Bu yöntem, nanoplastiklerin bitkinin hangi bölümlerine ve hangi oranlarda geçtiğini görselleştirecek.
Yoho, çalışmanın Türkiye gibi güçlü bir tarım ekonomisine sahip ülkelerde çevre politikalarına ve gıda güvenliği stratejilerine yön verecek nitelikte olduğunu ifade etti. Projeden elde edilecek sonuçların, nanoplastiklerin topraktan bitkilere taşınımını kantitatif olarak belgeleyen ilk veri seti olacağını vurguladı.
Projede Ege Üniversitesi’nin yanı sıra Dokuz Eylül, Bilecik Şeyh Edebali üniversiteleri ve Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi’nden bilim insanları da yer alıyor. Çalışma, nükleer bilimlerden tarım teknolojilerine, kimyadan çevre mühendisliğine kadar çok sayıda disiplini bir araya getiriyor.
