Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bünyesinde faaliyet gösteren ULTRAMEMS Laboratuvarı, taşınabilir cihazların kullanım süresini radikal biçimde artırmayı hedefleyen MEMS Nöristör teknolojisine Uluslararası Patent İşbirliği Antlaşması (PCT) kapsamında patent aldı. İnsan beyninin bilgi işleme ve hafıza mimarisinden ilham alan bu yeni nesil aygıt, enerji tüketimini belirgin biçimde düşürerek dijital cihazların çok daha uzun süre çalışabilmesini mümkün kılıyor. MEMS Nöristör; hafıza ve işlem birimlerini tek yapıda birleştiren, mekanik hareket tabanlı mikroelektromekanik bir sistem olarak tanımlanıyor. Geleneksel işlemci-mimari yapısında oluşan enerji kayıplarını ortadan kaldırmayı amaçlayan cihaz, özellikle yoğun yapay zeka işlemlerinde ortaya çıkan yüksek enerji ihtiyacına alternatif bir çözüm sunuyor.
Prof. Dr. Barış Bayram, nöristörün çalışma prensibini şu sözlerle özetliyor: “Elektriksel sinyal üretebilmesi için membranın fiziksel olarak çökmesi gerekiyor. Bu zorunlu mekanik hareket, yazılımla taklit edilemeyen benzersiz bir güvenlik katmanı oluşturuyor.” Bu özellik, kötü amaçlı yazılımların veya dışarıdan müdahalelerin cihazı izinsiz tetiklemesini neredeyse imkânsız hale getiriyor. Savunma, sağlık teknolojileri ve otonom sistemlerdeki kritik güvenlik gereksinimleri düşünüldüğünde, teknolojinin sunduğu bu donanımsal emniyet seviyesi dikkat çekici bir yenilik olarak görülüyor.
ISIF 2025’ten Bronz Madalya ve “İlim Yayma Ödülü”
ODTÜ Elektrik–Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Barış Bayram, MEMS Nöristör çalışmasıyla TÜRKPATENT ISIF 2025 kapsamında bronz madalyaya layık görüldü. Aynı proje, 2025 İlim Yayma Ödülleri dahilinde “Mühendislik, Doğa ve Sağlık Bilimleri Ödülü”ne de değer bulundu. Bayram, aldığı ödüllerin yalnızca birer başarı göstergesi olmadığını, Türkiye'nin teknoloji geliştirme vizyonunun küresel ölçekte kabul gördüğünü vurguladı: “Bu ödül, devletimizin en üst kademesinde de vizyonumuzun karşılık bulduğunun en somut göstergesi. Türkiye artık iddialı bir küresel teknoloji yarışçısıdır.”
Enerji Tüketiminde Bir Milyon Kat Azalma
Modern yapay zeka uygulamalarının yüksek enerji talebi, küresel teknoloji şirketleri için en kritik maliyet kalemlerinden biri haline gelmiş durumda. Nöristör mimarisi ise hem işlem hem bellek işlevini silisyumun mekanik özellikleriyle gerçekleştirerek enerji tüketimini yüz binlerce kat azaltıyor. Bayram, bu farkı şöyle açıklıyor: “Hafızalı direnç teknolojilerinde güvenilirlik sorunları varken biz, milyar dolarlık üretim hatlarını değiştirmeden üretilebilen CMUT tabanlı yapılarla bu sorunu aştık. Bu teknoloji yüksek verim, düşük maliyet ve tam uyumluluk vaat ediyor.” Enerji tüketimindeki dramatik düşüş, yeni nesil mobil cihazlardan veri merkezlerine, otonom sistemlerden nesnelerin interneti platformlarına kadar geniş bir ekosistemde oyunun kurallarını değiştirecek bir etki yaratabilir.
Küresel Teknoloji Devleriyle Masaya Oturmak İçin Hazırız
ODTÜ ekibi, geliştirdikleri nöristörün ticarileştirme aşamasına geçtiğini duyurarak küresel ölçekli ortaklıklara kapı araladı. Prof. Bayram, odaklarının artık “hayatta kalma” değil, “büyüme ve uluslararası ölçeklenme” olduğunu vurguluyor: “Amazon, Nvidia, Google, Microsoft, Analog Devices ve IBM gibi devlerle masaya oturmaya hazırız. Bu teknoloji doğru stratejiyle Türkiye’ye 100 milyar dolarlık katma değer yaratabilir.” 18 yıllık Stanford merkezli akademik birikimin ürünü olan bu çalışma, nöromorfik çiplerde küresel standardın yeniden tanımlanabileceği bir dönüşümün habercisi olarak değerlendiriliyor.
Nöromorfik Çiplerin Kalbine Türkiye İmzası
Nöristörün tek başına bellek ve işlemciyi bir araya getiren yapısı, insan beynindeki nöronların çalışma mantığını taklit eden yüksek verimli bir mimari sunuyor. Bu yaklaşım, mevcut bilgi işlem teknolojilerinin yaşadığı darboğazları aşmada kritik bir rol üstlenebilir. Bayram’ın vizyonu net: “Vakti geldi. Bu tohumu dev bir çınara dönüştürmeye hazırız.”
