Nesli tehlike altındaki kızıl geyikler, İstanbul’da bulunan Bahçeköy Geyik Üretme İstasyonu’nda koruma altında çoğaltılarak Türkiye’nin farklı bölgelerinde yeniden doğal yaşam alanlarına kazandırılıyor. Bugüne kadar istasyonda üretilen toplam 286 kızıl geyiğin 212’si, uygun görülen sahalarda doğaya salındı.
Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) 1. Bölge Müdürlüğü sorumluluk alanında yer alan istasyon, yaklaşık 104 hektarlık geniş bir alanda faaliyet gösteriyor. Bahçeköy’deki tesis, Türkiye’nin ilk yaban hayatı üretim istasyonu olma özelliğini taşıyor ve yalnızca üretim değil, türün genetik sürdürülebilirliğine katkı sağlayan bir merkez olarak da öne çıkıyor.
İlk üretim 5 damızlıkla başladı
Bahçeköy Geyik Üretme İstasyonu’nda kızıl geyik üretimi, Atatürk Orman Çiftliği’nden getirilen 3 dişi ve 2 erkek damızlık bireyle başladı. Zamanla elde edilen başarı sayesinde istasyon, Türkiye genelinde kurulan diğer geyik üretim merkezlerine de damızlık sağlayan önemli bir kaynak haline geldi.
Dünyanın en büyük geyik türlerinden biri olarak kabul edilen kızıl geyikler, Türkiye’de Marmara, Orta ve Batı Karadeniz ile İç Anadolu’nun bazı ormanlık bölgelerinde doğal yayılış gösteriyor. Erkek bireyler çatallı boynuzlarıyla ayırt edilirken, dişiler boynuzsuz yapılarıyla biliniyor.
Yabani özelliklerin korunması öncelik
İstasyondaki kızıl geyikler, yırtıcı hayvanlardan arındırılmış, biyolojik ihtiyaçlarına uygun alanlarda yetiştiriliyor. Yaş, sağlık durumu ve genetik çeşitlilik düzenli olarak takip edilirken, gen ve kan çeşitliliğinin korunmasına özel önem veriliyor.
Çalışmaların en hassas noktalarından biri ise geyiklerin yabani özelliklerini kaybetmemesi. İnsanlara alışmaları ya da evcilleşmeleri, doğaya bırakıldıklarında hayatta kalma şanslarını ciddi biçimde azaltabiliyor. Bu nedenle bakım süreçleri, minimum insan teması ilkesine göre yürütülüyor. Uzmanlara göre, insanlara güven duyan geyikler avcılar için kolay hedef haline gelirken, dışarıdan beslenmeye alışmaları da doğal ortamda açlık riski doğurabiliyor.
Bu yaklaşım, bakım ve müdahale süreçlerini zorlaştırsa da uzun vadede doğaya salınan bireylerin yaşam şansını artırmayı hedefliyor. Hastalık, nakil veya zorunlu müdahalelerde geyiklerin yakalanması ve tedavi edilmesi bu nedenle oldukça güç oluyor.
Genetik çeşitlilik için istasyonlar arası takviye
Genetik çeşitliliğin artırılması amacıyla, DKMP bünyesindeki diğer kızıl geyik üretim istasyonlarından damızlık bireyler Bahçeköy’e getiriliyor. Bu uygulamayla, doğaya salınan geyiklerin sağlıklı ve dayanıklı popülasyonlar oluşturması amaçlanıyor.
Hâlen 76 kızıl geyiğin bulunduğu Bahçeköy Geyik Üretme İstasyonu’nda üretilen 286 bireyin 212’si; Kocaeli, Balıkesir, Gümüşhane, Çorum, Giresun, Afyon ve Kahramanmaraş’ta belirlenen alanlara nakledildi. Geçmiş yıllarda üretilen bazı damızlık geyikler ise Ormanya Doğal Yaşam Parkı’na gönderildi.
Samanlı Dağları’na geri dönüş projesi
DKMP 1. Bölge Müdürlüğü ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesi iş birliğiyle 2024 yılında Ormanya Doğal Yaşam Parkı’nda üreyen kızıl geyikler için “Samanlı Dağları Kızıl Geyik Yerleştirme Projesi” başlatıldı. Üç yıl sürmesi planlanan proje kapsamında, ilk yıl ve bu yıl 15’er olmak üzere toplam 30 kızıl geyik doğaya bırakıldı. Projenin sonunda bu sayının 40’a çıkarılması hedefleniyor.
Doğaya salınan tüm bireylere çip ve küpe takılırken, bir kızıl geyik uydu vericili GPS tasmasıyla izlenmeye başlandı. Bu sayede geyiklerin adaptasyon süreci, hareket alanları ve davranışları detaylı biçimde takip ediliyor.
Elde edilen veriler doğrultusunda, kızıl geyik popülasyonunun artırılması ve yaşam alanlarının iyileştirilmesine yönelik kapsamlı bir “Yaban Hayatı Yönetim Planı” hazırlanması planlanıyor. Doğaya salınan geyikler ayrıca fotokapanlar ve dronlar aracılığıyla da görüntülenerek izleniyor.
Yetkililer, yürütülen çalışmalarla kızıl geyiklerin doğal yayılış alanlarında yeniden güçlü popülasyonlar oluşturmasının ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliğinin amaçlandığını vurguluyor.
