Dünyanın en saygın bilim yayınlarından Nature, her yıl olduğu gibi bu yıl da bilim dünyasında çığır açan çalışmaları, etik duruşları ve dönüştürücü etkileriyle öne çıkan isimleri seçti. “Nature’s 10 – 2025” listesi, yalnızca laboratuvar başarılarını değil, toplum sağlığından etik bilime, yapay zekâ devriminden derin okyanus keşiflerine kadar geniş bir yelpazede fark yaratan bilim insanlarını ve liderleri görünür kılıyor. 2025 seçkisi, bilimin geleceğine yön verecek araştırmaların yanında, küresel krizlere karşı sergilenen kararlılığı da öne çıkarıyor. İşte Nature’ın bu yıl “bilime damga vurdu” dediği 10 isim ve öne çıkan çalışmaları:
Tony Tyson – Evrenin Haritasını Yeniden Çizen Vizyoner
Vera Rubin Gözlemevi’nin ardındaki başlıca mimarlardan Tyson, 30 yıllık emeğinin karşılığını bu yıl elde edilen ilk görüntülerle aldı. Gözlemevi, trilyonlarca kozmik nesnenin parlaklık ve hareketini izleyerek karanlık madde, karanlık enerji ve evrenin genişleme dinamiklerine ışık tutacak. Tyson’ın vizyonu, kozmolojinin veri ölçeğini tarihte görülmemiş bir seviyeye taşıyor.
Lian Wenfeng – Yapay Zekâda Yeni Paradigmanın Mimarisi
Wenfeng liderliğinde geliştirilen DeepSeek R1, yapay zekâ modellerinde maliyet–performans dengesini kökten değiştirdi. Küçük ekiplerin de üst düzey modeller geliştirebileceğini gösteren bu atılım, “yapay zekânın demokratikleşmesi” olarak yorumlanıyor. Nature, Wenfeng’i 2025’in en sarsıcı teknolojik dönüşümünü başlatan isim olarak konumlandırıyor.
Sarah Tabrizi – Huntington Hastalığını Yavaşlatmayı Başaran İlk Araştırmacı
Londra Üniversitesi’nden Tabrizi’nin öncülük ettiği klinik çalışma, HTT genine yönelik deneysel gen terapisinin hastalığın ilerleyişini ölçülebilir biçimde yavaşlattığını gösterdi. Bu sonuç, nörodejeneratif hastalıklarda bugüne kadar eksik olan “hastalığı durdurma” kanıtı niteliğinde. ALS ve Alzheimer gibi diğer hastalıklar için de umut doğuran bir dönem açıldı.
Yifat Merbl – Bağışıklığın Gizli Silahını Keşfeden Biyolog
Merbl, proteazomların yalnızca protein geri dönüşümü yapmadığını, aynı zamanda antimikrobiyal peptit ürettiklerini ortaya koyarak bağışıklık biyolojisini kökten değiştirdi. Keşif, antibiyotik direncinin arttığı bir dönemde, vücudun kendi moleküllerinden yola çıkarak yeni tedavi stratejileri geliştirilmesinin önünü açıyor.
Mengran Du – Dünyanın En Derin Noktalarında Yeni Yaşam Biçimleri
Pasifik’in 9.000 metrenin altındaki hadal çukurlara yapılan dalışlarla Du, bilimsel kayıtlara geçmemiş ultra-derin canlı topluluklarını belgeledi. Bu keşifler, ekstrem basınç ve karanlığa uyum sağlayan yaşam formlarına dair evrimsel mekanizmaları yeniden tanımlıyor ve Dünya’daki yaşamın sınırlarını genişletiyor.
Luciano Moreira – Sivrisinek Kaynaklı Hastalıklarla Mücadelede Endüstriyel Devrim
Moreira, Wolbachia bakterisi taşıyan sivrisinekleri üreten dünyanın en büyük tesisinin kurulmasında kritik rol oynadı. Haftada 100 milyon yumurta üretebilen bu merkez, dengue, Zika ve chikungunya gibi hastalıkların bulaşmasını doğal yollarla azaltmayı hedefliyor. Proje, küresel salgın yönetimi için sürdürülebilir ve çevreci bir model sunuyor.
Susan Monarez – Bilimde Etik Duruşun Sembolü
CDC’nin kısa süreli direktörü olan Monarez, siyasi baskılara rağmen aşı politikalarını bilimsel kanıt temelinden saptırmayı reddettiği için görevden alındı. Nature, onu 2025’in en güçlü etik duruşlarından birinin temsilcisi olarak nitelendiriyor.
Achal Agrawal – Akademik Dürüstlük Mücadelesinin Neferi
Hindistan’daki hızla artan bilimsel makale geri çekilmelerini analiz eden Agrawal, ülkedeki sistemik sorunları açıkça ortaya koyarak küresel çapta bilimsel bütünlük tartışmasını tetikledi. Agrawal, bilimin yalnızca keşiflerle değil, şeffaflıkla da ilerlediğini vurgulayan bir figür hâline geldi.
Precious Matsoso – Küresel Pandemi Anlaşmasının Mimarlarından
DSÖ’nün küresel pandemi anlaşmasının hazırlanmasında üç yıl süren müzakereleri yöneten Matsoso, ülkelerin gelecekteki salgınlara daha hızlı, şeffaf ve koordineli yanıt vermesini sağlayacak çerçevenin oluşmasında belirleyici rol oynadı. Nature, onu küresel sağlık yönetişiminin sessiz ama kritik liderlerinden biri olarak tanımlıyor.
KJ Muldoon – Bireyselleştirilmiş CRISPR Tedavisinin İlk Uygulanan İnsan Örneği
Ağustos 2024 doğumlu Muldoon, altı aylıkken kendisi için özel tasarlanmış CRISPR tedavisini alan ilk insan oldu. CPS1 eksikliği adı verilen ölümcül metabolik bozukluğa yönelik kişiselleştirilmiş bu müdahale, genetik tıpta “kişiye özel tedavi” döneminin kapısını aralayan tarihi bir dönüm noktası olarak kayda geçti.
Nature’ın “2025’te Bilime Damga Vuranlar” listesi, bilimin yalnızca laboratuvar duvarları arasında değil; toplum sağlığında, etik kararlarda, teknolojik inovasyonda ve gezegenin bilinmeyen bölgelerinde de şekillendiğini gözler önüne seriyor. Bu yılın listesi, bilimin küresel ölçekte nasıl bir vizyon, cesaret ve kolektif etki üretebileceğini hatırlatan güçlü bir panorama niteliğinde.
