Lösemi ve kan hastalıklarıyla mücadelede en etkili tedavi yollarından biri olan kök hücre nakli, milyonlarca hasta için umut ışığı. Ancak tedavinin önündeki en büyük engel, yeterli sayıda gönüllü bağışçının olmaması. Peki, Kök hücre bağışı nasıl yapılır? Kök hücre bağışı yapmak zararlı mı?
Kök Hücre Bağışı: Hayat kurtaran bir adım, zarar verir mi?
Kök hücre bağışı, hayati tehlike altındaki binlerce hasta için yaşamla ölüm arasındaki ince çizgiyi belirleyebilecek kadar kritik bir süreçtir. Ancak çoğu insanın aklında aynı sorular var: Nasıl yapılır? Acıtır mı? Kalıcı bir zarar verir mi? Bu soruların yanıtlarını, bilimsel verilere ve tıbbi uygulamalara dayalı şekilde sade ama net bir biçimde açıklıyoruz.
Kök Hücre Bağışçısı nasıl olunur?
Kök hücre bağışı süreci, yalnızca bir kan örneği ile başlar. Türkiye'de bu süreci koordine eden kurum TÜRKÖK (Türk Kök Hücre Koordinasyon Merkezi)’tür. Aday olabilmek için:
- 18–50 yaş arasında olmak,
- Herhangi bir kronik veya bulaşıcı hastalığın bulunmaması,
- Fiziksel ve ruhsal açıdan sağlıklı olmak gerekir.
Başvuru noktaları: Türk Kızılayı’nın belirlediği kan merkezlerine gidilerek sadece 3 tüp kan verilir. Bu örnekler, doku grubu uyumu (HLA) açısından analiz edilir ve TÜRKÖK veri tabanına kaydedilir.
Eşleşme olduğunda ne olur?
Veritabanında sizin dokularınızla uyumlu bir hasta bulunduğunda, tekrar aranırsınız. Uygunluk sağlanırsa doktor kontrolünden geçirilirsiniz. Bu noktada bağış yapıp yapmamak tamamen sizin insiyatifinizdedir.
Unutmayın: Kayıt olmak, bağış yapma zorunluluğu getirmez; ancak süreç sizinle başlar ve sizin izninizle ilerler.
Kök Hücre nasıl alınır?
Kök hücre toplamanın iki ana yöntemi vardır. Hekim ve bağışçının sağlık durumuna göre yöntem belirlenir:
a. Periferik Kan Yoluyla (Aferez Yöntemi)
- En sık tercih edilen yöntemdir.
- Bağıştan önce 4-5 gün boyunca G-CSF adlı ilaç ile vücut kök hücre üretmeye teşvik edilir.
- Kök hücreler kana karıştığında, aferez cihazı ile tıpkı kan bağışı gibi bir işlemle toplanır.
- İşlem 2–3 saat sürer, aynı gün taburcu olunabilir.
b. Kemik İliğinden (Anestezi Altında)
- Kalça kemiğinden özel iğnelerle kemik iliği sıvısı alınır.
- Genel veya lokal anestezi altında yapılır.
- Operasyon genellikle 1 saat sürer.
- 1 günlük istirahat önerilir.
Kök Hücre Bağışı zararlı mı?
Hayır. Tıbbi açıdan değerlendirildiğinde kök hücre bağışının kalıcı bir zararı yoktur. Ancak süreçte bazı geçici ve hafif yan etkiler yaşanabilir:
Periferik yöntemde:
- Halsizlik, kemik ağrısı, grip benzeri belirtiler,
- Yorgunluk ve hafif baş ağrısı.
- Bu etkiler G-CSF ilacına vücudun verdiği doğal yanıtlardır ve birkaç gün içinde geçer.
Kemik iliği yönteminde:
- İşlem sonrası kalça bölgesinde hassasiyet veya ağrı,
- Nadiren anesteziye bağlı kısa süreli baş ağrısı veya sersemlik.
- Tüm etkiler geçici olup genellikle birkaç gün içinde ortadan kalkar.
Uzun vadede:
Kök hücreler yenilenebilir olduğu için vücutta bir eksiklik oluşmaz.
Bağış sonrası sağlık durumunu tehdit eden ciddi veya kalıcı bir risk yoktur.
