Aydın’ın Sultanhisar ilçesinde yer alan Nysa Antik Kenti, Roma dönemine ait kütüphaneye ulaşımı sağlayan yaklaşık 1800 yıllık merdiven basamaklarının ortaya çıkarılmasıyla bir kez daha dikkatleri üzerine çekti. Batı Anadolu’nun en iyi korunmuş antik kütüphanelerinden birine ev sahipliği yapan kentteki bu buluntu, kentsel dolaşımın nasıl sağlandığına dair önemli ipuçları sunuyor.
Kazılar, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Serdar Hakan Öztaner başkanlığında sürdürülüyor. İki yakalı bir vadi üzerine kurulu olması nedeniyle antik kaynaklarda “iki yakalı kent” olarak anılan Nysa, eğitim ve kültür kimliğiyle Roma döneminde öne çıkan merkezlerden biri olarak biliniyor.
Ana caddeden kütüphaneye doğrudan bağlantı
Prof. Dr. Öztaner, kentte yürütülen çalışmalar kapsamında, batı yakada Akharaka yönüne uzanan ana caddenin kazılarının ilerlediğini ve bu aks üzerinde kütüphaneye çıkan basamakların açığa çıkarıldığını belirtti. Basamakların önemi, ana caddeden kütüphaneye geçişin nasıl sağlandığını ilk kez net biçimde ortaya koymasından kaynaklanıyor.
Öztaner’in verdiği bilgiye göre, cadde ile kütüphane arasında yaklaşık 2 metrelik bir kot farkı bulunuyordu ve bu farkın antik dönemde nasıl aşıldığı bilinmiyordu. 2025 yılı kazılarıyla ortaya çıkarılan basamaklar, bu soruya doğrudan yanıt verdi. Günümüzden yaklaşık 1800 yıl öncesine tarihlenen merdivenler, kütüphaneye düzenli ve anıtsal bir çıkış sağlıyor.
Beş basamaklı mermer avlu
Milattan sonra 130 yılına tarihlenen kütüphanenin, Roma kent planlamasının önemli bir parçası olduğu ifade ediliyor. Öztaner, cadde ve sokak sisteminin Augustus döneminden itibaren varlığının tespit edildiğini, 2. yüzyılda ise ana caddeye doğrudan bağlanan kütüphane basamaklarının inşa edildiğini düşündüklerini söyledi.
Ortaya çıkarılan düzenlemeye göre, beş basamaklı bir merdivenle kütüphanenin önündeki mermer döşeli avluya ulaşılıyor. Basamakların, kütüphanenin yer aldığı yapı adasının tam merkezinde konumlanması, bu alanın hem mimari hem de işlevsel açıdan özel bir giriş olarak tasarlandığını gösteriyor.
Batı Anadolu’nun en iyi korunmuş kütüphanelerinden biri
Nysa Kütüphanesi’nin, Efes’teki Celsus Kütüphanesi’nden sonra inşa edildiğinin bilindiğini belirten Öztaner, yapının Batı Anadolu’nun en iyi korunmuş antik kütüphaneleri arasında yer aldığını vurguladı. Antik kaynaklara göre 16 kitap rafına sahip olan kütüphanede, dönemin önemli el yazmalarının bulunduğu ifade ediliyor.
Antik çağın ünlü coğrafyacısı Strabon’un Nysa’da eğitim aldığına dair bilgiler de kentin kültürel önemini pekiştiriyor. Gün yüzüne çıkarılan merdiven basamaklarıyla birlikte, ziyaretçilerin kütüphaneye antik dönemdeki güzergâhı daha iyi anlayabileceği ve yapının kent içindeki konumunun daha görünür hale geleceği belirtiliyor.
Kazı çalışmalarının, Nysa’nın kentsel dokusunu ve Roma dönemindeki kamusal yaşamı daha ayrıntılı biçimde ortaya koymaya devam edeceği ifade ediliyor.
