Enjeksiyon şeklinde uygulanan zayıflama ilaçları, kilo mücadelesinde son yılların en dikkat çekici tıbbi gelişmelerinden birisi olmuştur. Bu ilaçlar, geleneksel diyet ve egzersiz yöntemlerinin yetersiz kaldığı durumlarda, önemli ve sürdürülebilir kilo kaybı sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Zayıflama iğneleri nelerdir ve nasıl etki ederler?
Ülkemizde Semaglutid (Ozempic) ve Tirzepatid (Mounjaro) etken maddeli iki ürün mevcuttur. Bu ilaçlar, vücudumuzda yemek sonrası salgılanan GLP-1 isimli doğal bir hormonumuzun etkilerini taklit ederek etki gösterir. Tirzepatid, GLP-1 ile birlikte benzer etkili GIP hormonunu da taklit ederek, ikili ve kısmen daha güçlü etki gösterebilmektedir. Bu ilaçlar haftada bir kez enjeksiyon şeklinde alınmakta ve etkileri saatler içinde başlamaktadır.
Etkileri:
- İştahın azaltılması: Beyindeki iştahı kontrol eden merkezler üzerine doğrudan etki ederek açlık hissini azaltır. Bu sayede yemek ve kalori alımı azalır.
- Mide boşalma hızının yavaşlatılması: Midenin boşalma süresini uzatmaları sonucu daha uzun süre tokluk hissedilir ve yeme azalır.
- Kan şekeri kontrolü: İnsülin salgılanmasını uyarıp glukagon’u baskılayarak kan şekerini düşürür, ani şeker yükselmelerini önler, kan şekerinin dengede durmasına yardımcı olur. İnsülin direncini azaltır.
Kimler için uygundur?
Zayıflama iğneleri, genellikle aşağıdaki kriterlere uyan hastalar için reçete edilir:
• Obezite olguları: Vücut kitle indeksi, 30 ve üzeri kişiler
• Fazla kilolu ( Vücut kitle endeksi 25 - 30 arası) olan ve buna eşlik eden en az bir tane kiloyla ilişkili hastalığı (örneğin, yüksek tansiyon, tip 2 diyabet, lipid metabolizması bozukluğu veya uyku apnesi) olan kişiler.
Avantajları ve dezavantajları nelerdir?
Avantajları:
• Yüksek kilo kaybı etkinliği: Sadece diyet ve egzersize kıyasla anlamlı ve yüksek düzeyde kilo kaybı sağlarlar (bazı çalışmalarda % 15-20'ye varan vücut ağırlığı kaybı).
• Tokluk hissi sağlayarak daha rahat kilo verme: İştahı kontrol altına alarak hastanın diyetine sadık kalmasını kolaylaştırır.
• Kilo ile ilişkili sağlık sorunlarının iyileştirilmesi: Kan şekeri, kan basıncı ve kolesterol düzeyleri gibi kilo ile ilişkili sağlık sorunlarının düzelmesine yardımcı olur.
• Kullanım kolaylığı: İlaçların haftalık enjeksiyon şeklinde olması hasta uyumunu artırır.
Dezavantajları
. Yan Etkileri: Genellikle iyi tolere edilmektedir. Özellikle ilk başlangıçta ve doz artırımı yapıldığında bazı yan etkiler görülse de bunlar zamanla azalmaktadır. En sık, bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal/kabızlık, mide asit reflüsü gibi sindirim sistemi yan etkileri görülmektedir. Bu yan etkiler nadiren ilacı bıraktırmaya neden olmaktadır. Ancak nadir de olsa akut pankreatit, alerjik reaksiyonlar gibi ciddi yan etkiler de görülebilmektedir.
. Kas kaybına neden olabilmesi. Uygun diyet ve egzersizle desteklenmezse yağla birlikte kas kaybına da neden olmaktadırlar. Hızlı kas kaybı, hareketimizi sağlayan kaslarda zayıflamaya ve kaslardan yapılı bir organ olan kalbimizde sorunlara neden olabilmektedir.
. Yetersiz sıvı alımına neden olabilmesi. İştah azalması sonucu azalan yemenin yanında sıvı alımı da azalabilmekte ve vücut susuz kalabilmektedir.
• Kilo verdirme etkinliği kişiden kişiye değişebilmektedir.
• Enjeksiyon Zorunluluğu: Enjeksiyon korkusu olan hastalar için bir dezavantaj olmaktadır.
• Uzun süreli kullanım gerektirebilmesi: Kilo kaybını sürdürmek için ilacın uzun süre kullanılması gerekebilir. İlaç bırakıldığında, eğer kalıcı bir yeme ve davranış değişikliği sağlanmamışsa, elde edilen sonuçlar da kalıcı olmaz, verilen kilolar geri alınabilir. Kişi, ilaç kullanıldığı süreyi, kalıcı yaşam tarzı değişikliği edinmek için bir fırsat olarak görmelidir.
• Bilinçsiz kullanımda, ilaçların kısa dönemler halinde kullanıp bırakılması sonucu, yoğun bir şekilde kilo verip geri alma döngülerine girilebilir. Sık kilo alıp vermek kalp damar hastalıkları açısından belirgin risk yaratmaktadır.
Sonuç ve uyarı
Zayıflama iğneleri, obezite tedavisinde devrim niteliğinde bir gelişmedir ve ciddi kilo fazlalığı olan hastalar için umut verici bir seçenektir. Ancak bu ilaçlar mucize tedavi değil, bir araçtır. Kesinlikle bir doktor (endokrinolog, dahiliye uzmanı vb.) ve diyetisyen gözetiminde, uygun diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile birlikte kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bilinçsiz kullanımı önemli zararlara sebep olabilmektedir.
