Antik Akdeniz'in en etkileyici denizci uygarlıklarından biri olarak kabul edilebilecek olan Fenikelilerin kökeni ve yayılımı, çok uzun süredir tarihçilerin ve arkeologların ilgisini çeken konular olmuştur. Genel olarak, Fenikelilerin Doğu Akdeniz veya “Levant” olarak adlandırılan bölgeden büyük çaplı göçlerle Akdeniz'in batısına yayıldığı düşünülmekteydi. Ancak, yayımlanan bir takım yeni genetik çalışma, kabul edilmiş olan bu görüşü sorguluyor ve Fenike kültürünün yayılmasının daha çok kültürel aktarımlar ve yerel halklarla etkileşim yoluyla gerçekleştiğini öne sürüyor. İlk Alfabeyi oluşturmak ve Akdeniz çevresindeki bugüne kadar yaşamın devam ettiği pek çok bölgeye ilk defa yerleşenler olmak gibi önemli özellikleriyle tanıdığımız Fenikelilerin sonraki dönemlerinde nasıl yayılmış ve kültürel olarak evrilmiş olduğunu daha derinden anlamak açısından büyük önem taşıyan bu araştırma, ilginç detayları gözler önüne seriyor.
Max Planck-Harvard Araştırma Merkezi'nin liderliğinde yürütülen bu yeni çalışma, Levant, Kuzey Afrika, İber Yarımadası, Sicilya, Sardinya ve diğer bazı Akdeniz adalarında bulunan 200’den fazla bireyin genom verilerini analiz etti. Sonuçlara göre, Pönik yerleşimlerinde yaşayan bireylerin genetik olarak oldukça karışık olduğunu ve Levant kökenli genetik katkının şaşırtıcı derecede az olduğunu gösterdi. "Pönik" kelimesi Latince "Punicus"tan gelir ve Romalıların, Fenikeliler ve onların Kuzey Afrika'daki soyundan geldiği düşünülen Kartacalılar için kullandığı isimdir. Bu tabir özellikle Kartaca ve Roma arasındaki ünlü "Pön Savaşları" ile tarih sahnesinde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle Kartaca'da incelenen 17 bireyden 14'ünde %15'ten az Kuzey Afrika kökenli genetik iz bulunurken, geri kalan üç bireyde bu oran %20 ila %50 arasında değişiyordu.
Bu bulgular, Fenike kültürünün yayılmasının büyük ölçüde ticaret, denizcilik ve yerel halklarla kültürel etkileşim yoluyla gerçekleşmiş olduğunu gösteriyor. Yani Fenikelilerin, deniz ticareti sayesinde farklı bölgelerdeki yerel halklarla etkileşime girerek kültürlerini yaymış ve bu süreçte genetik olarak çeşitlenmeye uğramış olmaları yüksek bir olasılık. Araştırmacılara göre, Kuzey Afrika ve Sicilya'da bulunan ve bu çalışma kapsamında incelenen iki insan örneğinin ikinci derece kuzen olduklarının tespit edilmesi, antik Akdeniz toplumlarının ne kadar birbirine bağlı ve iç içe olduğunu gösteren sade bir örnek niteliğinde.
Bu çalışma, antik DNA analizlerinin tarihsel anlatıları nasıl yeniden şekillendirebileceğini göstermekte. Fenikelilerin Akdeniz'deki etkisi, sadece göç ve kolonizasyona bağlı olarak değil, aynı zamanda kültürel etkileşim ve adaptasyonla da açıklanabilir nitelikte. Bu bulgular, antik toplumların ne kadar dinamik ve etkileşim içinde olmuş olduğunu bizlere hatırlatıyor.
Sonuç olarak, Fenike kültürünün Akdeniz'deki yayılımı, büyük çaplı göçlerden ziyade, kültürel etkileşim ve yerel halklarla kurulan ilişkilerle gerçekleşmiş gibi görünüyor. Akdeniz’in doğusunu ve batısını çok erken dönemde kültürel olarak birleştiren bu toplumun günümüz karma Akdeniz kültürü ve “Akdeniz İnsanı” anlayışının kökenini oluşturanlardan olduğu iyice desteklenmiş oluyor ve bu yeni genetik bulgular, antik toplumların karmaşık yapısı ile kültürel etkileşimlerin önemini vurgulayarak, tarihsel anlayışımızı geliştiriyor.
