Altı yıl aradan sonra Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Beyaz Saray’a gitti. Bu buluşmada iki ülke lideri arasında ilginç konuşmalar oldu. Bunlardan birisi olan Rus Petrolü konusunu bu yazımda sizlere aktarmak istiyorum.
ABD Başkanı Trump, Avrupa ülkeleri ve NATO müttefiklerine Rus petrolü satın almayı ve Moskova'nın Ukrayna'yı işgalini finanse etmeyi bırakmaları yönünde daha önceki çağrılarına kulak asılmayınca perşembe günü Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı eleştirdi. Erdoğan'ın, 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana Avrupa'nın en ölümcül çatışmasında "tarafsız" kalmak istediği yönündeki sözlerini hatırlatan Trump, Erdoğan'ın huzurunda gazetecilere, Kremlin'e yönelik ekonomik baskıyı artırmanın zamanının geldiğini ifade etti.
Trump, "Rusya, Ukrayna'ya yönelik saldırılarını sürdürürken Rusya'dan petrol almayı bırakmasını isterim" dedi. "Moskova şimdiden milyonlarca can kaybetti, hem de ne uğruna? Biliyorsunuz, ne uğruna? Utanç verici” dedi. 79 yaşındaki Trump, ziyareti sırasında kendisi ve 71 yaşındaki Erdoğan'ın Ukrayna savaşını ve ticaret ilişkilerini ele alacaklarını da sözlerine ekledi. Bu ifadeler, ABD Başkanının Ankara'yı, Kremlin enerjisinden uzaklaştırma isteğine gönderme yapıyor gibi görünüyor.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Trump'ın çağrıları sırasında ifadesiz kaldı ve bir tercüman aracılığıyla tarafsız bir şekilde yanıt verdi: "Başkan Trump'ın öncülük ettiği barış çabalarına inanıyorum ve birlikte bölgedeki zorlukların üstesinden gelebileceğiz". Trump, Rusya ekonomisinin şu anda kesinlikle berbat durumda olduğunun altını çizerek, “Ve bence bunu yapmaları, gereksiz yere çok sayıda insanı öldürmeleri utanç verici. Geçen hafta 7 bin 818 kişi öldürüldü, çoğunluğu askerdi" diye ekledi. "Bu, insan hayatının israfı ve bu yüzden durması gerekiyor, Putin durmalı" ifadelerini kullandı.
Trump, daha önce Rusya ile Ukrayna arasında görüşmelere ev sahipliği yapan Erdoğan'ın, "İsterse savaşın sona ermesinde büyük bir etkiye sahip olabileceğini" söyledi. Trump ayrıca, “Türkiye şimdiye kadar hem Moskova hem de Kiev ile olumlu ilişkiler sürdürmeyi tercih etti. Şu anda çok tarafsız. Tarafsız olmayı seviyor, ben de öyle tarafsız olmayı seviyorum. Ama eğer dahil olursa yapabileceği en iyi şey Rusya'dan petrol ve gaz almamak. Eğer bunu yapsaydı, muhtemelen en iyi şey bu olurdu. O da Putin'i tanıyor, ben de Putin'i tanıyorum" diye ekledi. Perşembe günü Erdoğan'ın Beyaz Saray'dan ayrılmasının ardından Trump, gazetecilere yaptığı açıklamada, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın ülkesinin enerji ihtiyaçlarını karşılamak için "birçok seçeneğe sahip" olduğunu ve "Doğru olanı yapacak" öngörüsünde bulundu.
1952'den beri NATO üyesi olan Türkiye, 32 üyeli Atlantik İttifakı’ndaki ülkeler arasında Rusya ile en yakın ilişkiye sahip ülkedir. Helsinki merkezli Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi'ne göre Ankara, 2022-2024 yılları arasında Moskova'nın tüm petrol ürünü ihracatının yaklaşık 4’te 1’ini satın alarak Rus yakıtının en büyük tek alıcısı konumunda.
Karşılaştırma yapacak olursak, Rusya ham petrolünün en büyük alıcısı olan Çin, aynı dönemde Rusya'nın petrol ürünlerinin yaklaşık yüzde 12'sini satın aldı. Onu yüzde 11 ile Brezilya takip etti. Türkiye aynı zamanda Rus kömürünün 5’inci büyük alıcısı ve Rusya sıvılaştırılmış doğal gazının (LNG) 4’üncü büyük ithalatçısı konumunda olup AB, Çin, Japonya ve Güney Kore'den sonra gelmektedir.
Carnegie Uluslararası Barış Vakfı'nın 2024 tarihli raporuna göre enerji alanında Moskova ile işbirliği nükleer alana da uzandı. Raporda, Türkiye'nin ilk nükleer santralinin Rusya tarafından inşa edildiği ve çok sayıda Türk nükleer mühendis ve teknisyeninin ABD'de eğitildiği belirtildi. Salı günü, Rusya'daki ekonomik istikrarsızlık nedeniyle Kiev'in tüm topraklarını geri alabileceğini şaşırtıcı bir şekilde açıklayan Trump, 15 Ağustos'ta Alaska'da düzenlenen ABD-Rusya zirvesinin ardından Putin'i, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile görüşmeye ikna edememesinin ardından Moskova'ya baskıyı artırmaya çalışıyor.
Daha önce Zelenski'ye taviz vermesi için baskı yapan (ülkesinin işgal altındaki bölgelerinden ayrılmayı da kabul etmesi dahil) başkomutan, diğer müttefik ve ortaklarına da Rusya'dan enerji alımlarını kısıtlamaları çağrısında bulunuyor. Trump, geçen ay Rus ham petrolünün ikinci büyük ithalatçısı olan Hindistan'a uyguladığı gümrük vergilerini yüzde 25'ten yüzde 50'ye çıkardı. Hindistan, Rus ham petrol ihracatının yaklaşık yüzde 38'ini satın alıyor. Bu rakamın hemen ardından Çin geliyor ve Çin yaklaşık yüzde 47'sini satın alıyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın ülkesine yönelik kanlı işgali sona erdiğinde görevi bırakmaya "hazır" olduğunu söyledi.
Zelenski “Aday değilim”
Zelenski, Axios gazetesine verdiği kapsamlı röportajda, "Ruslarla savaşı bitirirsek, ikinci döneme aday olmayacağım, çünkü hedefim seçimler değil. Çok zor bir dönemde ülkemin yanında olmayı, ülkeme yardım etmeyi çok istiyordum. Amacım savaşı bitirmek" dedi.
47 yaşındaki Zelenski, Nisan 2019'da 5 yıllık bir süre için cumhurbaşkanı seçildi. Mart 2024'te yapılması planlanan seçim, Şubat 2022'deki Rus işgalinin ardından Ukrayna'nın sıkıyönetim altında olması nedeniyle süresiz olarak ertelendi. Zelenski'nin bazı Amerikalı eleştirmenleri, ertelenen seçimleri fırsat bilerek Kiev liderini kendi gücünü artırmaya çalışmakla suçladılar. Hatta Başkan Trump, iki lider arasındaki ilişkinin en kötü döneminde, Şubat ayında Zelenski'den "diktatör" olarak söz etmişti. Ancak çarşamba günü Zelenski, vatandaşlarının Ukrayna'yı savaş sonrası geleceğe taşıyacak "yeni yetkiye sahip bir lider" gelebileceğini kabul etti.
